OTP Bank, 15 vjet më vonë në Shqipëri

 

Societe Generale Albania tashmë e ka të përcaktuar fatin e saj, teksa është shitur tek banka hungareze OTP.  Për sistemin bankar shqiptar hyrja e OTP-së është një lajm i mirë, pasi bëhet fjalë për një nga bankat më të mëdha të Europës Qëndrore dhe Lindore me një gamë të gjërë shërbimesh për individë privatë e deri tek klientët e korporatave. Shërbimet e grupit OTP variojnë nga banking, sigurimet, pasuritë e paluajtëshme, factoring, leasing, fonde investimesh e pensionesh etj. Ky grup është i përhapur në 9 vende si Hungaria, Sllovakia, Bullgaria, Serbia, Rumania, Kroacia, Ukraina, Mali i Zi dhe Rusia.

Për tregun shqiptar OTP Bank ka patur interes që në vitin 2003, kur doli në privatizim Banka e Kursimeve dhe ku konkurentë për blerjen e saj ishte Raiffeisen Bank dhe banka hungareze. Atëhere një grup gazetarësh shqiptare u ftuan ne Budapest për të vizituar e parë nga afruar realitetin e një prej kandidat blerësve të bankës kryesore në Shqipëri, ndërkohë që një grup tjetër gazetarësh ishin ftuar nga Raiffeisen Bank në Austri. E vërteta është se OTP Bank ishte dhe është një top bank dhe futja e saj në sistemin bankar shqiptar do të rrisë konkurueshmërinë dhe do të përmirësojë funksionet e tij.

 

 

Një vit i mirë, për më të mirët

 

 

Të nderuar lexues!

Kaloi edhe një vit dhe ja ku u takuam sërish, ashtu sikurse kemi bërë për 15 vite me radhë, nëpërmjet Botimit Kombëtar: “Biznesi Shqiptar: Më të Mirët 2018”. Cdo vit që kalon është përforcim i traditës së Botimit, është konsolidim i mëtejshëm i rrugës së nisur në vitin tashmë të largët, 2004, ku mori jetë ky projekt. Ndihemi krenar për faktin sepse kemi ndërtuar një model, një mënyrë arsyetimi e një mënyrë këndvështrimi se si duhet shikuar e gjykuar sipërmarrja shqiptare, si duhet të frymëzohemi nga ajo, nga historitë e saj të suksesit, nga roli që ka ajo si promotore e ekonomisë së vendit. Kur e kemi nisur këtë rrugë kemi qenë thuajse të vetëm në këtë mision dhe na vjen mirë që tashmë optika jonë sa vjen dhe masivizohet. Cka tregon se ne e kemi realizuar një qëllim, mes shumë të tillëve, që patëm venë që në fillimet e këtij botimi, për t’iu “imponuar” pjesës tjetër të medias shqiptare, në mënyrë që historitë e suksesit të biznesit te jenë gjithnjë e më të pranishme në të.

Botimi i ri që sjellim për ju respekton të njëjtin standart, sikurse edhe vitet e shkuara. Por risitë qëndrojnë në faktin që në të ka shumë hyrje të reja, e po ashtu, edhe tek personazhet që kanë qenë në botimet paraardhëse, por janë present edhe në botimin e sivjetëm, risitë sigurohen nga dinamika e aktivitetit të tyre, krahasuar me një vit më parë.

Të 200 kompanitë më të mëdha të vendit kanë mundur të sigurojnë një total xhiroje prej pak më shumë se 7 miliardë euro, ndërkohë që një vit më parë, totali i xhiros ishte rreth 6 miliardë euro. Nga 200 kompanitë më të mëdha të vendit, vetëm 41 prej tyre njohën një ulje aktiviteti, krahasuar me vitin paaradhës, kurse të tjerat, njohen rritje të tij.

Kurse 200 kompanitë me fitimin më të madh arriten të sigurojnë një fitim total prej afro 735 milionë euro, nga rreth 620 milionë euro që ishte ky tregues një vit më parë.

Të 120 kompanitë shqiptare më aktive në eksport kanë siguruar një total prej 726 milionë euro në eksport, ndërkohë që numri i punonjësve në total për 200 kompanitë më të mëdha punësuese është rreth 92800 vetë..

Nëse do të evidentonin ndonjë problematikë të biznesit shqiptar, ajo qëndron tek struktura e saj, pasi si cdo vit, 200 më të mëdhenjtë, 200 me fitimin më të madh dominohen nga subjekte që për nga natyra e aktivitetit nuk është se kanë ndonjë rëndësi të madhe për ekonominë e vendit. Ndonëse në vetëvete ato kanë rrokur sukses. E kemi fjalen për shumë kompani lojërash fati, shumë kompani të tregtimit të karburanteve etj. Ndërkohë që kompanitë prodhuese që arrijnë të rreshtohen tek më të mëdhenjtë dhe më efektivët janë në minorancë.

Edhe në këtë botim, sikurse në të tjerët paraardhës te tij, janë përfshirë disa tregues të biznesit për vendet e rajonit, si Maqedonia, Sllovenia, Serbia, Kroacia, Bosne Hercegovina etj, për të krijuar një ide se si paraqitet 200-shja shqiptare në krahasim me to. Pra, si paraqitet biznesi shqiptar, sa i takon madhësisë së tij, fitimit, dhe punësimit, në raport me atë të vendeve të rajonit. Një ide e tillë bëhet e mundur nëpërmjet “lundrimit” në faqet e librit, krahasimeve etj.

Sigurisht, që mirë do të ishte që të kishim të dhëna të tilla edhe nga Kosova, por në saj të një ligji absurd, që i konsideron këto të dhëna si privaci e biznesit është thuajse e pamundur sigurimi i një transparence të tillë.

Sidoqoftë, gjykojmë se botimi që vjen sërish pranë jush është një botim i plotë, një botim që vjen në përmirësim të vazhdueshëm, aq sa mund të pohojmë pa frikë se gjithmonë, cdo botim i ri, ka qenë më i mirë se sa i vitit paraardhës.

Duke shprehur falenderimin më të përzemërt për bashkëpunimin me institucionet përkatëse të shtetit, shpresojmë që ky botim do të realizojë pritshmëritë tuaja.

Shpëtim Luku

Drejtor

Qendra Shqiptare për Gazetari Investiguese

 

“Besniku” blen kompaninë “Atlas”

 

 

Në sektorin e përpunimit të drithërave ka ndodhur një ndryshim i rëndësishëm. Kompania e njohur me emrin “Besniku” ka blerë një tjetër kompani të rëndësishme të këtij sektori, “Atlas”-in. Në fakt procesi i shitblerjes ka afro 4 muaj që ka ndodhur, ndonëse procesi ndodhet tashmë në fazët e inventarizimit dhe akoma nuk mund të bëhet fjalë për marrje në dorëzim të kompanisë “Atlas” nga kompania “Besniku”. Por kjo është thjesht cështje kohe dhe procedure. Sepse ajo që është e sigurtë është fakti se për afro 8 milionë euro “Atlas” është blerë nga “Besniku:. Arsyetimi i nevojës së blerjes së kësaj kompanie dihen nga drejtuesit e Kompanisë Besniku dhe i mbetet kohës të verifikojë nëse është një blerje e justifikuar apo jo. Por ajo që mund të thuhet në këtë rast është se me këtë blerje, kompania “Besniku” pëson një transformim të rëndësishëm duke marrë edhe statusin e përpunuesit të drithërave. Sepse deri më tani kjo kompani njihej më tepër si një importuese dhe furniture e fabrikave të tjera me lëndë të parë. Duke u bërë pronarë të “Atlas”-it, drejtuesit e kompanisë blerëse i japin aktivitetit të tyre rolin e një protagonist të rëndësishëm të sektorit. Sepse Atlas është një kompani që ka që nga viti 2004 që ëhtë në tregun përkatës me një volum vjetor mesatar aktiviteti ndër vite aty aty me kompanitë e tjera të mëdha të sektorit. Kompania “Atlas”, e themeluar nga investitori grek Dimitri Thomoglou dhe sipërmarrës shqiptarë, ishte një investim fillestar prej afro 12 milionë euro. Kohët e fundit, aktiviteti i kompanisë ishte në bjerrje, ndonëse pak muaj më parë, kompania i rishfaq si asnjeherë tjetër në median radiotelevizive me  një fushatë të fuqishme reklamuese. Tani që bëhet i njohur fakti i shitjes së saj, atëhere kuptohet edhe qëllimi i kësaj fushate

Pasojat e një deklarate të papërgjegjshme të Governatorit

 

Shpëtim Luku

 

Pak kohë më parë, Governatori i Bankës së Shqipërisë, Genti Sejko bëri një deklaratë, nëpërmjet të cilës, shpalosi qëllimin e institucionit që drejton për deurozimin e ekonomisë shqiptare. Fill pas kësaj deklarate, euro fillojë dishezën e saj të pandalshme. Tani ajo ka arritur në nivele të tilla që është bërë shqetësim për dy kategori kryesore: për eksportuesit dhe për depozituesit. Grupi i parë e ka bërë të qartë nëpërmjet prononcimit të Shoqatës së tyre se humbjet që pritet të pësojnë eksportuesit janë shumë të ndjeshme, madje disa prej tyre edhe mund të falimentojnë. Por jo pak shqetësim ndjejnë edhe depozituesit, të cilët midis tre alternativave, lekë, dollar apo euro kanë zgjedhur ti mbajnë depozitat e tyre ne euro. Aktualisht ne nuk e dimë nëse euro është zhvlerësuar karshi lekut, pas një periudhe shumë të gjatë prej faktorëve klasikë, prej deklaratës së Governatorit apo prej të gjithë faktorëve së bashku. Por ajo që mund të themi me siguri është fakti se një deklaratë si ajo që Governatori bëri pak kohë më parë është e pakëshillueshme, e papranueshme, madje edhe e papërgjegjeshme. Sepse Banka e Shqipërisë është një institucion i besuar prej publikut dhe fjala e drejtuesit të saj nuk ka se si të mos ndikojë në formën e tentativave për vetëmbrojtje nga ana e atyre që disponojnë euro. Prononcime të tilla preceptohen nga publiku që ka interesa me euron si masa që drejtohen kundër interesave të tyre, ndaj dhe lind paniku në keto raste. Fatkeqësisht Shqipëria ka raste të ngjashme, ku është verifikuar edhe dëmi i madh që ka shoqëruar këto deklarata. Në vitin 1991, ish-kryeministri i asaj kohe, Ylli Bufi deklaroi në telenizionin publik shqiptar që Shqipëria ka edhe 6 ditë bukë. Një deklaratë kjo nëpërmjet së cilës ai donte të theksonte gjendjen e vështirë të vendit, por që u përkthye nga popullsia si nevojë për tju drejtuar magazinave për të siguruar rezerva më shumë se 6 ditë.

Kurse në vitin 1996, ish-Presidenti i asaj kohe, Sali Berisha deklaroi i pyetur për piramidat e asj kohe se “paratë e shqiptarëve janë më të pastrat në botë”. Kjo bëri që publiku ti drejtohet në një masë akoma më të madhe sporteleve të firmave piramidale dhe grafikët e depozitimit të kursimeve në atë kohë e vërteton në mënyrë kokëfortë këtë dukuri.

Tani vjen edhe radha e Governatorit të Bankës së Shqipërisë, i cili shpall masat për deurozimin e ekonomisë, por publiku i euros ka prirjen ta përkthejë si luftë kundër “monedhës së tyre”.  Ti mund të bësh një plan masash dhe mund të fillosh zbatimin e tyre, por nuk është e nevojshme ti shpallësh ato me solemnitet në television. Të mos përfillësh apo të injorosh efektin psikologjik në rastin më të mirë tregon paaftësi.

Pak kohë ka kaluar dhe mjaft qytetarëve iu kanë nisur dhimbjet e kokës. Të njëjta me ato që pësojnë qytetarë në vende të ndryshme kur shikojnë se vlera e aksioneve të kompanive ku kanë investuar është në rënie të vazhdueshme. Cfarë të bëjë me aksionet? Ti shesin sa më parë, të presin se mos ndalon rënia etj etj. Edhe depozituesit bankarë në monedhën euro janë të përfshirë nga dilema të shumta. Ti kthejnë në lekë kursimet e tyre do të thotë të certifikojnë e të pranojnë një humbje të caktuar. Nga ana tjetër kanë frikë se mos rënia vazhdon. Si të veprojnë pra? Kjo është kokëdhëmbja e tyre. Por akoma më të shqetësuar janë  biznesmenët që eksportojnë. Kjo është nornalisht kategoria më e nderuar e biznesit shqiptar, pasi kanë arritur të thyejnë barrierat e të jenë të pranishëm edhe në tregje rajonalë. Këta janë biznesmenët që kanë fituar sfidën e eksportit, atë sfidë që e tentojnë të gjithë, por vetëm këta ia kanë dalë mbanë. Këta janë edhe biznesmenët më të dobishëm të vendit, pasi kontribuojnë në përmirësimin e bilancit tregtar të vendit, sjellin valutë të huaj në Shqipëri nëpërmjet aktivitetit të tyre. Atëhere ku qëndron faji i tyre, që Governatori iu rreshtiohet në krah të kundërt të interesave? Këtyre biznesmenëve ka shumë mundësi tiu zerohen fitimet vetëm nga ndryshimi i ndjeshëm I kursit në dëm të euros. Disa madje parashikohet që edhe mund të mbyllin aktivitetet.

Sigurisht, të  të mbash kursimet e tua në euro, dollarë apo monedhë vendase është cështje intuite, preference apo edhe fati. Askujt nuk i vjen keq kur humbja i ndodh për faktorë klasikë, por ama gjithkush ndjehet i revoltuar, kur një pjesë e kësaj humbje i dedikohet atij që besohet verbërisht për shkak të detyrës. Të vetëdijshëm për pasojat e deklaratave të mëparshme të tij, Genti Sejko ka dalë edhe disa herë të tjera duke u përpjekur të qetësojë qytetarët, të evidentojë faktin se kjo është një situatë e përkohëshme etj etj. Por fakti është se tregu ka përfillur më shumë deklaratën e parë të tij se sa të tjerat të mëvonshme. Ndaj, Governatori është mirë të përfillë një këshillë. Poste të tilla janë tejet të rëndësishme dhe shumë të lidhura me psikologjinë e njerëzve. Ndaj sa më pak dalje në media dhe atëhere kur është e nevojshme, daljet duhen bërë tepër të studiuara.

Shitet “Kato Vora”, ja kush e bleu

 

Te gjithë njerëzve që kanë kaluar në rrugën Tiranë Durrës ndër vite, nuk kishte sit ë mos iu bënte përshtypje  “heshtja” shumë vjecare pas ndërtimit të kompanisë që fillimisht u quajt “Kato Aromatik” e më pas e ndryshoi emrin në “Kato Vora”. E ndërtuar në këtë qytet rreth viteve 1994-1995, ajo ndoshta përbën rastin unikal në Shqipëri, kur një fabrikë, nuk punon asnjë ditë. Madje nuk dihej e nuk dihet as natyra e aktivitetit të asaj kompanie ngaqë nuk pati fatin të funksiononte. Ndonëse në ekstratin e komanisë që gjendet në Qendrën Kombëtare të Biznesit thuhet se objekti I veprimtarisë është investime në ndërtimin e fabrikave të cdo lloji, prodhime kozmetike, esenca vaji, sapunë banjo e detergjentë të ndryshëm, rroba të ndryshme e të brendshme etj.  Pavarësisht kësaj, ajo që është më e rëndësishmja në këtë rast është fakti se për më shumë se 20 vite, fabrika iu nënshtura procesit të amortizimit të natyrshëm, pa patur mundësinë të funksiononte. Dhe ky fakt fillimisht ishte habisjellës për qytetarët, por më vonë ata u mësuan e ambientuan me të. Por tashmë ish-“Kato Vora” ka pronar të ri. Ajo është blerë nga kompanite “Eco Market” dhe nga Union Group,  për afro 3 milionë euro, të cilët kanë menduar se ambientet dhe trualli i kësaj kompani eshte një asset i mirë për kompanitë e tyre egzistuese. Kujtojmë  “Eco Market”  është një kompani e specializuar në tregtimin e artikujve të ndryshëm ushqimor nëpër supermarket të ndryshme, por me qendër magazinimi në autostradë. Për të ky transaksion  do të thotë lirim nga një qera prej më shumë se 120 mijë euro në vit, të cilën e paguante me skemën e deritanishme të organizimit të saj dhe të të bërit biznes.

Kurse për Union Group, blerja është gjykuar si një mundësi e mirë për të krijuar kushte më komode dhe për tju dhënë një hapësirë më të pranueshme kompanive të caktuara që ky grup biznesi ka në përbërjen e saj.

Në ditët në vazhdim cdokush që konstaton punime në ambientet e ish “Kato Vora” nuk ka pse të habitet pasi ato do të jenë punime rikonstruksioni apo përshtatjeje në raport me objektivat dhe qëllimet që kanë pronarët e rinj.

KURUM, “i falimentuari” i ringjallur

 

Shpetim Luku

Kur Kurum International me qender ne Elbasan kerkoi shpalljen e falimentit ne vitin 2016 ishin te shumte ata qe u habiten me kete veprim te drejtuesve te kompanise. Dhe mbase edhe me të drejtë. Sepse, të mësuar prej vitesh me karakteristikat e kësaj kompanie, me rolin e saj prej lideri në sektorin përkatës, madhësinë e biznesit, rentabilitetin, numrin e punonjësve, shkallën e penetrimit në treun rajonal si Kosovë, Maqedoni dhe Mali i Zi, investimet e shumta, por edhe me të qënit aktiv të saj në fusha të tjera si blerja e 4 hidrocentraleve apo marrja e një terminali në Portin e Durrësit me koncesion, kërkimi i falimentit ishte si një rrufe në qiell të hapur. Por në të vërtetë ajo cfarë kërkuan drejtuesit e KURUM ishte një veprim mëse i përgjegjshëm, një veprim që bëhet i detyrueshëm edhe nga vetë ligji, por që në fakt duket si i cuditshëm sepse deri tani nuk është aplikuar fare nga bizneset që operojnë në Shqipëri. E ndodhur përballë një konjukture të pafavorshme tregu, ku cmimi i produktit në bursat ndërkombëtare kishte rënë shumë më poshtë se sa kostoja me të cilën prodhohet hekuri në Elbasan, por edhe ngarkesa me kredi të shumta të siguruara me qëllim blerjen e disa hidrocentraleve të vendit krijuan një situatë të vështirë. Situatë të cilën drejtuesit e kompanisë gjykuan se mund të zgjidhet vetëm duke ndjekur rrugën ligjore, me qëllim që të mbrohen interest e të gjithëve. Aq i pazakontë ishte veprimi i ndërmarrë për shpalljen e falimentit, sa ai la me gojë hapur edhe gjyqtarët, të cilët do merreshin me procedurën. Sepse në momentin kur u kërkua falimenti, KURUM kishte në magazinat e saj rreth 40 milionë euro product stok, por që nuk ia vlente të shitej për arsye të cmimeve të ulta që ishin imponuar nga tregjet ndërkombëtare e sidomos nga tregu kinez. Por kishte edhe rreth 3-4 milionë dollar në llogari bankare, cka sërish ua shtonte akoma më shumë habinë gjyqtaëreve. Po cfarë dreq falimenti është ky-pyesnin ata teksa shikon treguesit statistikore. Kishin të drejtë të ishin të paqartë e të suprizuar sepse deri në ato caste falimenti në Shqipëri kishte  qenë baraz me shkatërrim ose mashtrim. Pra presupozohet se subjekti i falimentuar ishte cuar në Gjykatë në atë gjendje që atij nuk kishe cti merrje, duke prodhuar kështu humbje të parikuperueshme për kreditorët dhe të tretët. Por  në rastin e KURUM-it, historia ishte ndryshe. Falimenti ishte mënyra më e mirë për ty ringjallur. Ishte mënyra më e mirë që institucionet kreditore, por edhe të tretët të mos humbisnin asgjë nga interest e tyre. Dhe realiteti e verifikoi plotësisht të drejtë këtë mënyrë sjelljeje. Për vitin 2017, KURUM regjistron disa statistika domethënëse në veprimtarinë e saj, të cilat nuk I ka regjistruar as në ditët më të mira të saj. Kurse me situatën e vështirë të viteve 2015 dhe 2016 as qe ka krahasim. Kështu, kompania regjistroi një aktivitet në nivelin e 20 miliardë lekëve, ndërkohë që një vit më parë aktiviteti ishte rreth 12 miliardë lekë. Kjo tregon përmirësim të pozicionit të kompanisë në treg, sidomos në eksport, ku është destinuar afro 60 për qind e totalit të produktit. Akoma më impresionuese është veprimtaria e KURUM-it, nëse atë e shprehim në sasi fizike prodhimi. 320 mijë ton hekur të prodhuar e shituar përbën rekord për kompaninë, sasi të paarritur më parë. Situta është përmirësuar ndjeshëm edhe sa i takon efektivitetit të kompanisë. Për vitin 2017, fitimi tregtar i kompanisë ishte afro 900 milionë lekë, kurse fitimi neto afro 360 milionë lekë. Ristrukturimi i kredive dhe përmirësimi i perfomancës së kompanisë kanë celur një perspektivë shumë të mirë për KURUM-in. Nëse ajo arrin të përformojë edhe në vitet në vazhdim në këto nivele, atëhere nga ana e drejtuesve aktualë të kompanisë është përllogaritur që në një hark kohor prej 7 vitesh të gjitha detyrimet do të jenë përmbyllur. Tashmë Kurum me plot gojën mund të quhet “i falimentuari” i ringjallur. Sic ka qenë një histori suksesi që nga casti i privatizimit të saj, ashtu pritet të jetë edhe shembulli më i mirë që tregon se si mund të dilet nga situata e vështirë, për tu bërë sërish përsonazhi më i rëndësishëm i tregut ku operon.

Konkurenca hileqare

 

 

Shpetim Luku

 

Drejtuesit të një kompanie private të prodhimit të tullave iu desh të bëjë një investim prej disa dhjetra mijëra eurosh, me qëllim nxjerrjen e të njëjtit product, por me dizajn tjetër. Dhe këtë investim nuk e bëri sepse produkti me dizajnin e mërarshëm nuk ecte. Perkundrazi. Kompania ishte dhe është lider në sektorin e saj, me një diferencë shumë të madhe nga konkurentët e saj. Por arsyeja e investimit ishte modelimi i një produkti, anën vizuale të të cilit ata tashmë e mbrojnë me të drejtën e pronësisë tek Zyra përkatëse. Ajo që e bëri të nevojshëm këtë investim ishte konkurenca hileqare e kompanive të tjera, të cilët e imitonin produktin e mëparshëm të kësaj kompanie dhe e shisnin atë duke i krijuar iluzionin blerësve se po merrnin produktin e famshëm të kompanisë lider.

Raste të tilla ka sa të duash ne realitetin shqiptar. Nje restorant është bërë i njohur në Tiranë llojit të asortimenve që ofron dhe cmimeve. Por tashmë edhe në një qendër biznesi është hapur një restorant i tillë, që për nga slloganet që përdor, asortimentet të krijon menjëherë iluzionin se është pjesë e rrjetit të restorantit për të cilin folëm. Mirëpo një nga punonjësit e restorantit të njohur tha se nuk kishin asnjë lidhje me restorantin në qendrën e biznesit dhe se ai po iu prishte shumë punë. Sa për larmi shembujsh po sjellim edhe një tjetër në sektorin e makinave me qera, ku një kompani e re ka kopjuar në mënyrë precise germat, ngjyrat dhe emrin e përfaërt të një kompanie ndërkombëtare dhëniesh makinash me qera që operon në Shqipëri. Të gjithë këta shembuj, por që janë vetëm një pjesë e vogël, tregojnë atë që fare mirë mund të konsiderohet si konkurencë hileqare. E shpërndarë në cdo fushë e në cdo sektor.  Mjaft biznese nuk lindin si ide të mirëfillta biznesi, si identifikim i ndonjë nevoje shërbimi apo ofrimi produkti, por thjesht si deshirë dhe tentative për të pjesëtua e ndarë  suksesin me të suksesshmit e sektorit ky ata hyjnë. Sigurisht, një mënyrë e tillë të vepruari nuk është e kundraligjshme nga pikëpamja juridike.

tulla 2Por nga ana etike sigurisht që ka dicka që nuk shkon. Sepse ai që ka prodhuar sukses nuk e ka bërë këtë sa hap e mbyll sytë, por e ka arritur nëpërmjet një pune këmbëngulëse,  afatgjatë nëpërmjet racionalitetit, emrit të mirë që ka krijuar në treg nëpërmjet cilësisë së shërbimit apo produktit dhe cmimit. Ndaj, të përpiqesh ti “vjedhësh” të sukseshmëve frytin shumëvjecar të punës së tyre është më së paku një përpjekje hileqare. Por përpjekje të tilla në një ekonomi që bazohet në sipërmarrjen e lirë ka patur e do ketë gjithmonë. Pyetja është se cfarë mund të bëjnë të dëmtuarit për ti dekurajuar iluzionistët e tregut. Nuk është se mbetet shumë për të bërë sepse zgjidhjet mbeten vetëm dy. E para është mënyra që ka ndjekur fabrika e tullave, të cilës iu referuam në fillim të shkrimit. Pra prodhimi i një produkti dhe mbrojtja e tij në institucionet përkatëse të shtetit me qëllim ruajtjen e identitetit në treg. Dhe së dyti është edhe përpjekjet sqaruese, sensibilizuese të sipërmarrjeve të dëmtuara për konsumatorin nëpërmjet spoteve të kësaj natyre. Po qe se produkti mbrohet, atëhere beteja juridike në dyert e gjykatës është e fituar. Kurse përsa kohë nuk veprohet kështu, konkurenca e bazuar në hile do të vazhdojë të njohë lulëzim

Eksportues të keqtrajtuar

 

 

Disa vite më parë prodhuesit kosovarë të qeramikës ankoheshin në mënyrë sistematike tek institucionet e Kosovës si viktima të konkurencës me mallra analoge shqiptare. Ndaj dhe kërkonin vazhdimisht nga Qeveria vendase të merrte masa të ashtuquajtura proteksioniste me qëllim që të mbrohej prodhimi vendas. Pasi u vu në dijeni të një mbledhjeje me karakter dëgjues e informues që do të zhvillonte ish ministrja e atëhereshme me prodhues të Kosovës, administrator i një kompanie shqiptare përgatiti një dosje me dokumentat përkatëse dhe u nis të asistonte në mbledhjen e lajmëruar. Pasi dëgjoi kolegët e tij kosovarë të ankoheshin e zbrazeshin ai e mori fjalën duke iu drejtuar atyre. “Ju më kujtoni situatën kur ne kemi qenë ekzaktësisht kështu si ju dhe mbetëm duke u ankuar për konkurencën për mallrat greke që mbytën tregun shqiptar. Edhe ne ashtu si ju, kërkonim masa proteksioniste, por në të vërtetë faji ishte i yni, i teknologjiv e të vjetëruara me të cilat prodhonim, i kostova të larta me të cilat nxirrnim prodhimet tona. Kur ne investuam në teknologji e kur ne menaxhuam mirë kostot u bëmë konkurues dhe për rrjedhojë asnjë product grek nuk është më i pranishëm në tregun shqiptar nga ato që prodhojmë ne. Edhe ju e keni të thjeshtë punën. Që të fitoni konkurencën me ne ju duhet të rinovoni teknologjitë nëpërmjet investimeve të duhura si dhe duhet të prodhoni me kosto të arsyeshme”- përfundoi “leksionin” e tij karshi kolegëve kosovarë biznesmeni nga Shqipëria. Kaluan disa vite dhe prania e produkteve të industrisë së ndërtimit nga Shqipëria në tregun Kosovar erdhi duke u përforuar, pavarësisht ankesave të biznesmenëve vendas për falimentim, për mbetje punëtorësh papunë etj etj. Cka do të thotë se produktet shqiptare, sidomos ato të materialeve të ndërtimit si tilla, tjegulla, cimento, produkte duralumin etj në saj të aftësisë konkuruese e kanë fituar betejen ne tregun e Kosovës. Rreth 35 milionë euro llogariten prodhimet e industrisë së materialeve të ndërtimit nga Shqipëria në tregun Kosovar, e realizuar kjo nëpërmjet afro 100 mijë rrugëve transport  Mirëpo atë avantazh që ata krijuan në mënyrë objective, qeveritë reciproke janë investuar sistematikisht tua eleminojnë në mënyrë subjektive. Nëpërmjet akteve, vendimeve apo veprimeve  eksportuesit shqiptarë janë goditur pikërisht tek kostot, që kanë ardhur duke u rritur në mënyrë të vazhdueshme.

 

Aq sa tashmë mund të thuhet me siguri se faktin me të qënit konkurues, me atë të të mosqënit konkurues në këtë treg, vetëm një fije e hollë i ndan. Dhe nëse situata ka ardhur në përkeqësim, kjo ska ndodhur sepse kompanitë shqiotare nuk ofrojnë produkte me cilësi. Përkundrazi, ajo vazhdon vetëm të përmirësohet në saj të investimeve të shumta që ne bëjmë në mënyrë të herëpashershme në teknologji. Por janë rritjet e kostove e kryesisht të atyre kostove që nuk varen nga prodhuesit shqiptarë, por nga politikat respektive të qeverive të të dy vendeve ato që në mënyrë graduale, por të qëndrueshme po e bëjnë Kosovën një treg që po largohet për prodhimet shqiptare.

Taksa e rrugës së Kombit që ka filluar zbatimin së fundmi në masën 45 euro vajtje ardhje për një kamion, në rastin e eksportit të tullave përfaqëson 6.5 për qind të vlerës së mallit, kurse në rastin e cimentos 5 për qind.

Pastaj vazhdojnë të tjerat me radhë. Tarifa e skanerit, taksa e karburantit, TVSH e references se transportit qe është gati dyfishi i asaj që duhet të jetë, pagesat për agjensitë doganore, në masën 12-25 euro për cdo deklaratë, terminali në territorin e Kosovës në vlerën 40 euro për cdo kamion. Këtyre iu shtohen edhe vështirësi të tjera sikurse janë konkurenca me produktet serbe që hyjnë në territorin e Kosovës me dhe pa doganë apo edhe vonesat që bëjnë doganata për mjetet që kanë deklarime online. E gjitha kjo kosto e përbërë nga këto shpenzime përbën rreth 25-30 për qind të vlerës së produktit, në varësi të tij.

Në këto kushte prodhuesit eksportuesit shqiptarë ndjehen  të detyruar të pohojmë se po e humbasin aftësinë konkuruese në tregun e Kosovës. Se cfarë do të thotë kjo për kompanitë e tyre dhe për ekonominë e vendit mjafton të sjellim disa shembuj ilustrues. Psh për kompaninë e prodhimit të tullave në Maminas kjo do të thotë 3 muaj punë më pak, për kompaninë e prodhimit të cimentos së Fushë Krujës, 5 muaj më pak punë, për kompaninë e prodhimit të tullave Edil Centro 2 muaj punë më pak, për atë të prodhimit të tullave të Fushë Krujës disa muaj punë më pak etj.

Sigurisht, edhe qeveria duhet mirëkuptuar në hallin e saj që nga njëra anë dëshiron ta mbaroj dhe mirëmbaj projektin e rrugës së Kombit për të cilën kërkohen investime të konsiderueshme. Por ndërkohë edhe një zgjidhje për të mos humbur tregun e Kosovës nuk është e vështirë të gjendet.

 

Viti 2017, si u nda “pica” e sigurimeve?

 

Në buletinin që Autoriteti i Mbikqyrëes Financiare boton ne mënyrë periodike rreth ecurisë së tregut të sigurimeve përdoret për ilustrim një figurë në formë rrethi për të treguar ndarjen e tregut. Përfytyrimi i parë që të vjen ndër mend me këtë mënyrë ilustrimi është ai i një pice familjare që ndahet në 8 pjesë. Dhe pyetja e natyrshme që lind në një situatë të tillë është se si u nda “pica” e sigurimeve ndër 8 operatorët e tregut për vitin që sapo është mbyllur?

I gjithë tregu i sigurimeve rezultoi me rreth 16 miliardë lekë, me një rritje prej rreth 5 për qind krahasuar me një vit më parë. 92 për qind e kësaj shume ishte sigurimi jo Jetë, kurse 8 për qind sigurimi i Jetës. Sa i takon siurimit Jo-Jetë që është edhe pjesa dërrmuese, kompanitë duken se kanë ruajtur në mënyrë fanatike renditjen e vitit paraardhës, por afërsisht edhe pjesët e tregut. Kështu, Sigal Uniqa Group Austria vazhdon të kryesojë tregun rreth 26.31 për qind të tregut të sigurimit Jo-Jetë. Mirëpo duke qenë se kjo kompani e ka aktivitetin sigurues të gjërë, duke qenë lider edhe në fushën e sigurimit të Jetës, del se përqindja që zotëron kjo kompani në totalin e tregut Jetë dhe Jo-Jetë është rreth 30 për qind. Me pas vijnë Eurosig,Sigma InteralbanianViena Insurance Group, Albsig, Intersig,Insig, Ansig për ta mbyllur me Atlantik. Edhe përqindjet janë aty aty me një vit më parë.

Po dëmet e paguara?

Edhe dinamika e dëmeve paraqet rritje krahasuar me një vit me parë. Janë paguar gjithsej 4.5 miliardë lekë dëme, nga 4 miliardë që janë paguar një vit më parë ose 11 për qind më shumë. Edhe këtu lider është Sigal Uniqa Group Austria me afro 28 për qind të totalit të dëmeve  Jo Jetë të paguara. Kjo kompani, së bashku me Intersig dhe Eurosig e kanë rritjen e masës së dëmeve të paguara shumë më të lartë se sa mesatarja si sector. Sigal ka një rritje të dëmeve të paguara prej 32 për qind, Intersig 45 për qind, kurse Eurosig 23 për qind. Më “fatlum” duket se kanë qenë tre kompani të tjera si SIGMA, e cila ka paguar 22 për qind më pak dëme, Atlantik dhe Albsig që kanë paguar thuajse sa një vit më parë.

Toyota nderron “pronar” në Shqipëri

 

 

Marka e famshme ndërkombëtare e automobilave tashmë do të ketë një një tregtues të ri në Shqipëri. Ajo është kompania AVEL sh.p.k, kompani e cila ka të drejtën njëkohësisht edhe të tregtimit të makinës franceze Peugeot. Pra, të gjithë ata kandidat blerës të Toyota-s, të cilët e perceptonin deri më tani atë si “Toyota në Sukth” tashmë nuk kanë pse të shkojnë atje, por duhet të ndalen tek salloni luksoz i makinave ku përvec Peugeot do të jetë edhe marka japoneze. Më parë këtë markë e tregtonte Toyota Tirana me seli në Sukth të Durrësit, por “terreni po pastrohet”. Cka me fjalë të tjera do të thotë se ndryshime të dukshme po ndodhin në biznesin e tregtimit të makinave të reja. Kalimi i Toyota-s nga kujdestaria e kompanisë së drejtuar nga Xhevat Shakaj në kompaninë e drejtuar nga Adrian Totokoci nuk është i vetmi. Disa vite më parë Auto Star Albania, biznes i Basri Rrukës  u ble nga Shefqet Kastrati. Edhe Volkswageni ka ndryshuar përfaqësi, pasi ajo nuk tregtohet më nga Classic Volksvagen, por nga Porsche Albania. Por ky eshte nje rast i ndryshem nga te tjeret, pasi pas shume vitesh tregtimi te suksesshem nga ana e kompanise Classic, pas rekordeve te thyera nga kjo kompani ne tregtimin e markes se famshme gjermane, duke arritur deri ne 1000 makina ne vit, ajo preferoi ta shese te drejten e tregtimin te saj. Kurse rastet e tjera perfaqesojne kryesisht ndryshime “pronesie” si rrjedhoje e ecurise jo te mire, nen perfaqesite e meparshme.

Ndërsa më herët, kompania Prestige, që merrej me tregtimin e tre markave të makinave, Renault, Daccia dhe Nissan kaloi nën administrimin e Auto Master. Biznesit të makinave të reja i është larguar edhe Ferdinand Ibrahimi. I njohur më tepër me kompanine e tregtimit të pjesëve të këmbimit, Ferlut, Ai ndërkohë ka patur deri para disa kohësh përfaqësinë e Fiat-it Italian, të cilën e tregtonte me kompaninë Anas. Mirëpo kjo kompani është tashmë thuajse ingzistente në treg, ndërkohë që përfaqësinë e Fiat-it e ka marre kompania Auto Master. Tregut të makinave të reja i janë shtuar gjithashtu edhe ato marka që I mungonin sikurse është Volvo apo Tata indiane