Aktualitet

Shpëtim Luku

Për shumë vite udhëhoqi tregun nëpërmjet Volksëagenit, për të gjithë periudhën që e kishte nën menaxhim atë. Pastaj i dha një hov të madh Hyundai-t, dukë e kthyer nga një brand me shitje modeste në Shqipëri, në një prej markave kryesore të tregut të automjeteve të reja. Mban akoma rekordin e shitjeve vjetore të automjeteve të reja, duke kapur dhe kaluar cakun e 1000 makinave në vit. Dhe duket se edhe për disa kohë këtë record nuk duket se do ia thyejë kush. Po flasim për kompaninë e njohur të tregut të shitjes dhe servisit të makinave, “Classic Tirana”, e cila, për vitit 2021 siguroi një rol të ri udhëheqës. Atë të tregtimit të makinave elektrike. Janë jo pak, por rreth 90 makina elektrike, të cilat kanë kaluar nga kjo kompani drejt kompanive të tjera apo individëve. Nuk janë shitje spontane, por frut i një filozofie të re që po ndjek “Classic Tirana” nëpërmjet përqëndrimit në këtë segment tregu. Duke lexuar me saktësi prirjet që po manifeston tregu ndërkombëtar, ku në një të ardhme të afërt, rreth 50 për qind e makinave të reja që do të shiten do të jenë makina elektrike, “Classic Tirana” ia ka nisur punës që tani për të hedhur bazat e suksesi afatgjatë. Ajo po e hedh që tani farën e suksesit, për ta korrur atë së shpejti. Për të mos thënë që ka filluar ta vjelë atë që tani, ndonëse në përmasa akoma modeste. Megjithëse për shumëkënd mund të jetë herët akoma. Infrastruktura e munguar e karikimit  në masë të këtyre lloj mjeteve  është vërtetë një barrierë penguese e aspak stimuluese, mirëpo “Classic”-u, kontradiktën midis dëshirës së saj për tu përqëndruar tek makinat elektrike dhe mungesës së infrastrukturës e ka zgjidhur nëpërmjet strategjisë së saj. Është përqëndruar kryesisht tek makinat elektrike me pavarësi të madhe, ofertë kjo e përshtatshme për individët, si dhe tek mjetet e punës, ofertë kjo tërheqëse për kompani të ndryshme. Pasi, përllogaritjet tregojnë se automjetet elektrike të përdorura me intensitet, sikurse janë furgonët e ndryshëm, kanë leverdi të madhe dhe arrijnë ta nxjerrin investimin  e tyre nëpërmjet kursimit. Për individë në dispozicion është  Seres S3, një fuoristradë me afro 400 km pavarësi, YOYO, një smart elektrik që ka filluar të kërkohet shumë për shërbimet catering. Në dispozicion të  kompanive të ndryshme janë makinat Maxus eD3 me 6.8 m3 dhe MAXUS e D9 me 13.5 m3 volum, të cilat deri tani kanë kënaqur klientë të tillë si Pascucci, TNT, FEDEX, CFO Pharma etj. Në të ardhmen e afërt portofoli i makinave elektrike të tregtuara nga “Classic Tirana” do të ketë SERES S5, me rreth 1000 km pavarësi, AIWAYS U5-SUV,(segmenti i Touareg) me elektronikë Bosch, që është një nga automjetet më të shitura në Europë, etj. Plotësimi i portofolit me automjete të ndryshme me gamë të gjërë është vetëm njëra anë e filozofisë së ndjekur nga kompania. Ana tjetër e kësaj filozofie është organizimi rajonal i kompanisë, duke bërë të mundur kthimin e saj si një distributor e gjithë rajonit. Kështu, janë krijuar dealer-at në Kosovë, Maqedoni e Bosnjë, ndërkohë që objektiva të shpejtë janë  edhe krijimi i tyre në Malin e Zi, Bullgari, Serbi, Kroaci.

Me objektivin për vitin 2022 prej 200 makinash elektrike të shitura, me portofolin e zgjeruar të automjeteve, me hartën e zgjeruar të distribuimit të këtyre automjeteve në Ballkan, duket se “Classic ” do të meritojë moton e përcaktuar prej saj: “Classic-Green Energy”.

Ka një sërë shërbimesh për të cilin perceptimi dhe vetëdija e konsumatorit për dobinë e tyre është në nivele minimale. Për rrjedhojë, shërbime të tilla janë pak të preferuara e të kërkuara prej qytetarëve. Njëri prej këtyre shërbimeve është ajo e sigurimit në përgjithësi dhe asaj të jetës në vecanti. Kompanitë e sigurimit të Jetës dhe Jo-Jetës kanë shpenzuar shuma të konsiderueshme parash në trajtë reklamash, me qëllim rritjen e kulturës siguruese ndër qytetarë, informimin e tyre rreth shërbimeve që ata ofrojnë, dobinë e tyre e megjithatë, kanë ndeshur në skepticimin dhe indiferencën e konsumatorëve. Por se sa kushton kjo indiferencë po e tregojmë nëpërmjet një historie konkrete. Biznesmeni R.Arani as që e kishte cuar ndonjëherë ndërmend të bënte sigurim jete. Por u detyrua ta bënte në mënyrë të detyruar. Atëhere kur i duhej të merrte një kredi në bankë dhe institucioni bankar i tha që duhet të bënte edhe sigurimin e jetës. Për të marrë kredinë dhe për të respektuar procedurën e saj e bëri sigurimin e jetës. Me një prim prej 1200 eurosh. Që iu dukën shumë, ashtu sikurse është e zakonshme për shumicën e qytetarëve që paratë për sigurim i quajnë të hedhura kot. Mirëpo nuk do të kalonte shumë kohë dhe ai sigurimi Gold që kishte ky biznesmen iu kthye në një përfitim të madh. Gjatë një vizite shëndetësore në Austri, doktorët austriakë i thanë që e ke të domosdoshme një operacion sa më shpejt sepse ndryshe perspektiva është tejet e zymtë. Operacioni kushtoi 15 mijë euro, nga të cilat 70 për qind të tij u mbuluan nga kompania siguruese. Duke u ballafaquar me këtë realitet, duke parë vlerën reale të një sigurimi të tillë, R.Arani e bëri veprim të zakonshëm marrjen e kartës  siguruese GOLD cdo vit. Përpara disa muajve i hyri në punë sërish. I shtruar në një nga spitalet privatë të kryeqytetit për rreth 10 ditë më Covid 19, shpenzimet ditore ishin afro 160 mijë lekë të reja. Në fund fare, pjesën më të madhe të këtyre shpenzimeve i përballoi sërish kompania siguruese që kishte lëshuar kartën siguruese.

Është e qartë pra se të kesh një sigurim jete është veprimi më i mirë dhe racional që mund të bësh në dobi të vetes e pjesëtarëve të familjes. Mirëpo, duke shikuar statistikat tregojnë se vetëm 83 mijë kontrata në total për sigurim jete lidhen në Shqipëri. Dhe këto kontrata arrijnë të krijojnë një buxhet modest prej pak më shumë se 10 milionë euro. Treguesi kryesor që e ekspozon edhe këtë lloj sigurimi si të “detyrueshëm” është ai i sigurimit të debitorit, që përbën rreth 70 për qind të totalit të sigurimit të Jetës. Pra nga afro 83 mijë kontrata gjithsej, duke hequr 60 mijë kontrata e sigurimit të debitorit mbetet se vetëm 23 mijë kontrata janë të lidhura vullnetarisht. Kuptohet pra, se sigurimi i Jetës si një veprim që rrjedh nga kultura e sigurimit, nga dëshira për tiu paraprirë situatave të vështira me të cilat mund të përballet njeriu është në nivele minimale. Mirëpo këto situata nuk janë teorike. Me to ballafaqohet secili prej nesh herët apo vonë. Po cilat janë shkaqet me të cilat justifikohet marrja e këtij shërbimi në nivele kaq modeste? Shumë mund ta lidhin këtë situatë me gjendjen ekonomike ku ndodhen shqiptarët, me varfërinë e tyre. Dhe nuk është se nuk kanë të drejtë, por deri në një farë mase. Është e vërtetë që niveli ekonomik i shumë qytetarëve shqiptarë është i tillë sa mezi përballojnë shpenzimet bazike të ditës e muajit. Por nga ana tjetër, sigurimi i jetës në nivele fare modeste tregon që edhe ajo pjesë e popullsisë që i ka mundësitë ekonomike, sërish nuk e konsideron si një investim përfitimin e shërbimeve të tilla. Me sa duket shqiptari dëshiron që të “sigurohet” duke kursyer e duke krijuar depozita bankare, ndërkohë që qytetarët e vendeve të zhvilluara sigurimet i kanë në vendin e dytë të listës së shoenzimeve të përgjithshme të tyre. Qytetarët shqiptarë kanë edhe një problem tjetër. Duke se mundësitë e investimeve janë të pakta, pasi mungon tregu i kapitaleve, duke qenë se janë para faktit të kryer pasi bankat nuk japin asnjë interes për depozitat, ata nuk konsiderojnë investim blerjen e sigurisë në situata të paparashikuara. Pra nuk preferojnë të sigurojnë pronën nga fatkeqësitë natyrore, por fillojnë e mendojnë për gjetjen e parave dhe rregullimin e saj atëhere kur fatkeqësia iu zë derën. Nuk dënjojnë të sigurojnë jetën nëpërmjet shërbimit të sigurimit, por kanë qejf të akumulojnë në trajtë depozite. Nuk mendojnë të sigurojnë një shtesë pensioni futjes në skemën e sigurimeve vullnetare, por preferojnë të mbledhin një shumë të caktuar “për ditë të keqe”.

Pavarësisht mënyrës si veprohet, e rëndësishme është të kuptohet sa më parë që blerja e shërbimeve siguruese është një investim i mirëfilltë, një blerje e qetësisës shpirtërore, një  përmbushje e atyre qëllimeve, për të cilat organizohet veprimtaria e gjithsecilit nga ne.

Nëse do të shtronim një pyetje rreth sektorit të biznesit që ka numrin më të madh të kompanive që operojnë në të, gjithkush do të përgjigjej në favor të sektorit të ndërtimit. Pasi, masivizimi i këtij sektori nuk është vetëm një perceptim i përhapur publik, por edhe një realitet. Numri i kompanive të ndërtimit në vend mund të kapë edhe shifrën e mijërave. Ndërtimi është konsideruar terreni më i lehtë dhe më i përshtatshëm për të bërë biznes nga shumë e shumë vetë, por koha ka seleksionuar dhe ka lënë në lojë seriozët. Ata që në sajë të korrektesës, seriozitetit, transparencës, partneritetit me blerësin, kujdesin për klientin dhe qytetin kanë ndërtuar reputacionin e duhur për kompaninë e tyre. Ndonëse, ndërtimi është shndërruar tashmë në një sektor ku kanë hy shumë biznesmenë e kompani anonime e të dyshimta, që e kanë rritur më tej konkurencën e pandershme në këtë sektor.  Megjithatë, pa më të voglin dyshim, kompania  KIKA bën pjesë në kategorinë e kompanive të shquara të ndërtimit, në kategorinë e më të mirëve të këtij sektori. Nuk është tek ndër më të mëdhatë, pasi të jesh tek më të mëdhenjtë kërkohen edhe disa kushte të tjera specifike, kërkohet të punosh me fonde publike apo me status preferencial të siguruar. Por duke ndjekur filozofinë e hershme të saj, një filozofi që është bazuar në zhvillimin kryesisht të trojeve të familjes,  të kthyera nga konfiskimi i sistemit të dikurshëm, ia ka arritur të bëhet edhe kompani e madhe. Sidomos, në dy vitet e fundit, konkretisht në vitin 2019 dhe në vitin 2020, KIKA e ka rritur ndjeshëm aktivitetin e saj, duke e cuar atë në nivelin e afro 15 milionë eurove.

Edhe treguesi i fitimit, që është i rëndësishëm në gjykimin e ecurisë së biznesit të një kompanie paraqitet në nivele të mira. Me rreth 1.3 milionë euro fitim të siguruar gjatë vitit 2020, KIKA renditet në vendin e 191 ndër kompanitë më të suksesshme shqiptare.

Prej disa vitesh energjitë e kompanisë janë fokusuar në zhvillimin e kompleksit KIKA 2, në fillim të lagjes “Komuna e Parisit”. Është një kompleks me mbi 600 apartamente, me njësi tregtare e me zyra, pra një kompleks jo vetëm banimi, por edhe pune. Pasi shumë institucione e kompani kanë preferuar të zhvendosen aty, për të zhvilluar aktivitetin e tyre. KIKA 2 është një kompleks me koeficent shfrytëzimi 38 për qind, cka nënkupton shumë sipërfaqe të përbashkëta, shumë hapësira të gjelbërta e clodhese, shkurt një mjedis ideal për të jetuar e punuar. Përvec kësaj, kompania është aktive edhe në drejtim të administrimit, cka rrit sërish nivelit e jetesës së përbashkët në kompleks.

Interesant është fakti që drejtuesit e kompanisë KIKA e nisin punën në zbatim të planeve e projekteve të tyre pa presionin e zakonshëm që kanë ndërtuesit në situata të tilla, presione këto që lidhen me shitjen e apartamenteve. Pasi historia e biznesit të tyre i ka mësuar ata që asnjë apartament nuk iu mbetet pa shitur. Dhe kjo e ka një përgjigje. E ka një shpjegim. Gjatë gjithë veprimtarisë së tyre, drejtuesit e kompanisë KIKA, Avenir Kika dhe Sokol Kika kanë patur si objektiv kryesor rritjen e nivelit të jetueshmërisë në objektet që kanë ndërtuar, ndërtojnë e do të ndërtojnë.  Të gjitha projektet janë shquar në këtë drejtim. Në të gjitha projektet e tyre familja shqiptare që ka nevojë për strehim gjen zgjidhjen përfundimtare të strehimit të konsoliduar. Pikërisht në funksion të rritjes së nivelit të jetueshmërisë, kompania KIKA ka përqafuar e para idenë e komplekseve, ide kjo që më pas është ndjekur edhe nga kompani të tjera.

Por Kikët janë ndërkohë edhe humanistë, si pak kush në biznesin shqiptar.

Diku nga viti 2005 një linjë financimi e Komunitetit Europian u destinua për ndërtimin e objekteve arsimorë në Shqipëri. Mirëpo që këto financime të bëheshin konkrete e të trupëzoheshin në formen e një ndërtese shkollore kishte një kusht. Duhej që toka ku do ndërtohej objekti të ishte pronë e komunitetit ose e bashkisë. Çka do të thotë se nëse nuk plotësohej kushti i dytë, humbej edhe financimi i BE-së. Mirëpo në këtë botë ka edhe njerëz brilantë, humanistë të pashoq, fisnikë të vërtetë, të cilët në raste të tilla peshojnë interesin e tyre privat me atë publik e kur peshorja e interesit e përfitimi më i madh anon nga publikja, atëhere bëjnë atë veprim, i cili as nuk mund të imagjinohet nga shumica e njerëzve të tjerë. Sikurse ka vepruar Familja Kika në Tiranë në vitin 2005, duke i dhuruar komunitetit 5000 metra katror tokë, në të cilën më pas do të ndërtohej shkolla Atë Zef Pëllumbi. Sigurisht që në perceptimin kolektiv, ky është një gjest i pazakontë human në një ambient të toksifikuar, ku egoizmi individual ka kapur majat, ku degradimi moral është bërë një fenomen masiv, ku lakmia për pasuri e katandi me çdo mjet e mënyrë nuk po njeh kufi, ku grabitqarët realë e potencial janë bërë lukuni.

Por për familjen Kika ky dhurim ishte dëshmi e vlerave të larta njerëzore, tregues i një botëkuptimi fisnik, sipas të cilit “pasuria nuk duhet të shërbejë për të kënaqur egot tona, por për të ndihmuar të tjerët të ndihmojnë vetveten”- sikurse thote Andrew Carnegie.

Ndaj, sjellja në kujtesë e gjesteve të tilla humanitare është kurdoherë e vlefshme. Pasi, në fund të fundit, “ajo që bëjmë ne për veten vdes së bashku me ne, kurse ajo që bëjmë për të tjerët mbetet e pavdekshme”.

Kompania e njohur e tregtimit të automjeteve të reja, Classic Tirana bën të ditur se ka sjellë në Shqipëri furgonin elektrik Maxus e D9. Ky është një lajm i rëndësishëm për të gjitha kompanitë e distribuimit që veprojnë në vendin tonë, pse jo, edhe për transportimin e punonjësve. Sepse furgoni ka një volum prej 12 metra 3 dhe 350 kilometra pavarësi, cka e bën atë mëse të përshtatshëm për këtë lloj shërbimi. Nga pikëpamja e volumit është e krahasueshme  me Sprinter-in e Mercedes-it dhe me  Crafter-in e VW. Ndërkohë që në curricullumin e këtij mjeti transporti bën pjesë edhe cmimi si furgoni më i mirë i vitit.

Po pse duhet apo këshillohet një kompani të fillojë të mendojë e të përqëndrohet tek zëvëndësimi i flotës së automjeteve të tyre klasike me mjetet elektrike, sikurse është furgoni Maxus e D9? Pse edhe kompanitë shqiptare duhet të ndjekin gjurmët e të mirënjohurave ndërkombëtare, sikurse IKEA, e cila ka filluar përdorimin në masë të këtij furgoni transporti?

Janë llogaritë ato që e bëjnë këtë furgon të preferueshëm, pasi nëpërmjet tij eleminohen shpenzimet kryesore të distribucionit si karburanti, mirëmbajtja e tij(vaj, ferrota, personelin që mbulon furnizimin apo mirëmbajtjen etj. Sipas kalkulimeve përkatëse  mund të kursehen 12-15 mijë euro në vit, cka e bën vërtet të leverdisshme operacionin e zëvëndësimit të mjeteve klasike, apo shtimin e flotës me këto lloje automjetesh elektrike.

Sjellja e këtij furgoni në tregun shqiptar është vazhdim i filozofisë që po ndjek “Classic Tirana” kohët e fundit, duke u përqëndruar shumë në përfaqësimin dhe tregtimin e mjeteve elektrikë. Duke sjellë brande të reja të kësaj natyre, por me avantazhe krahasuese karshi konkurenteve sa i takon pavarësisë së tyre. Sigurisht, sjellja e kësaj kompani në këtë mënyrë e ka kthyer atë në pararojë të procesit, që është në fillesat e tij, ndonëse vështirësitë dihen. Sepse pikësëpari ato lidhen me mungesën e një plani nga ana e shtetit apo operatorëve privatë për të filluar të mendojnë për ndërtimin e infrastrukturës së nevojshme të karikimit të këtyre mjeteve. Edhe ato kompani që kanë guxuar duke blerë automjete të tilla, e kanë zgjidhur vetë këtë problem, por që gjithsesi është i pamjaftueshëm dhe  shumë kufizues për situatën aktuale.

Teksa kryente një nga ato vizitat e tij të zakonshme nëpër kompani për të promovuar realitete të biznesit shqiptar, kryeministri Edi Rama iu drejtohet pronarëve të tij duke iu thënë se investim e teknologji të tillë nuk kishte parë kund. Nuk ishte një kompliment i zakonshëm për efekte kortezie, nuk ishte një përgëzim sa për të kaluar radhën, por ishte një impresion i vërtetë i shprehur nga ajo që shfaqej para syve të kryeministrit. Një fabrikë tërësisht e re me teknologji bashkëkohore të vitit 2020, e përbërë nga disa linja prodhimi që sigurojnë një proces të automatizuar plotësisht është edhe investimi kryesor i vëllezërve Osmani.  I realizuar ne vitin 2020, ky hap që ndërmorën vëllezërit aksionerë i dha INSIFA-s një dimension tjetër. Ky hap shërbeu për ta kaluar atë, nga një fabrikë e vogël, e aftë vetëm për të prodhuar produkte të ndryshme si biskota, cokollata, karamele, kekë, xhel etj vetëm për nevojat e vendit, në një fabrikë të zonjen për të prodhuar e cuar për eksport. Dhe punët duken se po fillojnë të ecin mirë. Mbi 40 për qind e prodhimit të INSIFA-s ka përfunduar në tregje të ndryshme ndërkombëtare me një gjeografi të tillë  si Maqedonia, Kosova, Franca, Italia, Spanjë, Holanda, Rumania e deri në Palestinë, Dubai e Irak. Është e qartë se me kapacitetin ditor që ka fabrika për të prodhuar mbi 50 ton produkte të ndryshme, drejtuesve të INSIFA-s do tju duhet të intensifikojnë lidhjet me partnerë potencialë të huaj në mënyrë që kuotat e eksportit të rriten nga njëri vit në tjetrit. Sepse deri tani, pjesa më e madhe e sasisë së eksportuar përfaqëson sasi që janë kërkuar nga vetë porositësit e huaj. Duke konfirmuar kështu emrin e mirë të kompanisë. Aftësinë mbresëlënëse të saj për të prodhuar produkte të pranuara, të mirëpritura e të dëshiruara nga konsumatorët e huaj.

Në axhendën e drejtuesve të saj janë futur pjesëmarrjet nëpër panarire të ndryshme, me qëllim ekspozimin e produkteve të tyre dhe për rrjedhojë, shtimin e shanseve për të nënshkruar kontrata të reja eksporrti. Aftësinë konkuruese kompania e ka. Pasi cilësia e produkteve që ajo ofron është e një niveli shumë të lartë, duke synuar pra, të kapë ato tregje që duan produkte cilësore.

Kompania e prodhimit të embëlsirave INSIFA është një avancim i mëtejshëm për vëllezërit Osmani. Nëpërmjet kësaj kompanie këta vëllezër dhe aksionerë u shndërruan  nga biznesmenë të shquar të sektorit të gastronomisë, si pronarë të një restoranti të mirënjohur që janë,  në industrialistë prodhues. Është një zhvillim i nevojshëm, që e ka kërkuar koha dhe që vëllezërit Osmani i janë përgjigjur kësaj kërkese të saj me mirëkuptimin, koordinimin dhe vendimin për të ndërmarrë këtë hap. Në Shqipëri mund të ketë edhe punishte të tjera që mund të prodhojnë produkte nga ato që ofron në treg INSIFA, por kjo e fundit mbetet kompania kryesore e këtij sektori. Me mbi 5 milionë euro xhiro, aktiviteti i kësaj kompanie është i diferencuar shumë nga “konkurentet” e saj, por tashmë me investimet e reja, INSIFA e ka garën me veten. Sfida e saj do të jetë dëshmimi i aftësisë ajo për të rritur kuotat e shitjeve në eksport. Për të rritur praninë e saj në këto tregje. Për të zgjeruar gjeografinë e tregjeve të huaja. Sigurisht, do ti duhet të kalojnë fillimisht pengesa që vijnë nga skepticizmi i të huajve për produkte “made in Albania”,  por vëllezërit Osmani kanë treguar se nëpërmjet një pune të palodhur, nëpërmjet  këmbënguljes dhe vendosmërisë së tyre do i realizojnë objektivat dhe qëllimet e tyre në raport me fabrikën e re.

Suksesi ka qenë refren i veprimtarisë së vëllezërve Osmani. I Ndricimit, Ismailit, Sulejmanit, Fatbardhit, Ilmiut dhe Altinit. Nuk besoj se ka rast më unik se sa ky i 6 vellëzërve Osmani, të cilët e kanë nisur një biznes familjar së bashku në fillim të viteve 90 dhe kanë përshkuar po së bashku një rrugë thuajsë 29 vjecare në biznes.  Sikurse ka thënë Artur Ashe, një ish-tenist amerikan, “suksesi është një udhëtim, jo një destinacion. Shpesh rrugëtimi  është më i rëndësishëm se sa përfundimi”.

Për vëllezërit Osmani rruga e suksesshme nisi në vitet e para të fillimit të sistemit të ri nëpërmjet një lokali të vogël. Në saj të dedikimit familjar, duke vepruar si një trup i vetem, shumë shpejt ky lokal u bë me emër dhe të shumtë ishin klientët që përcaktonin si destinacion të tyre “lokalin e Osmanëve”.

Pas lokalit, në vitin 1997, i erdhi radha ndërtimit të fabrikës të prodhimit të produkteve të ëmbla INSIFA, qëllimi i së cilës ishte përmbushja e kërkesës konsumatore të brendshme për produkte të këtij lloji.  Ndërkohë që në Gjirin e Lalëzit, nën brandin Insifa është edhe një resort turistik, i cili vazhdon të jetë një destinacion i preferuar për pushuesit verorë.

Sikurse thamë edhe më sipër, me bërjen e fabrikës së re në një sipërfaqe mbi 6000 metra katror, përmasat e vëllezërve Osmani si biznesmenë rriten edhe më tej. Sfidat e tyre shtohen, por sikurse kanë fituar deri tani cdo sfidë e cdo betejë, po ashtu do të fitojnë edhe atë që kanë me eksportin, duke dërguar produktet e tyre në sasi gjithnjë e më të mëdha drejt tavolinave të konsumatorëve të huaj.

Shpetim Luku

Shqipëria ka patur një traditë të zhvilluar në grumbullimin dhe eksportin e bimëve mjekësore gjatë kohës së ekonomisë së planifikuar. Ndryshimi i sistemit ekonomik bëri që edhe ky sektor ti besohej iniciativës së lirë të njerëzve. Sot janë disa kompani, të cilat kanë këtë lloj specializimi, të gjitha janë përfërsisht në nivele të njëjta aktiviteti. Një prej kompanivë të rëndësishme të sektorit është edhe “Albanian Herb” sh a. Gjatë vitit 2020, eksportet e kësaj kompanie kapën shifrën e 6.1 milionë dollarëve, një tregues ky që e prezanton atë, ndër kompanitë më aktive të vitit të kaluar. Akoma më i rëndësishëm është trendi i veprimtarisë së “Albania Herb”, sepse krahasuar me një vit më parë rritja është mbi 20 për qind. Kurse krahasuar me vitin 2018 rritja është rreth 70 për qind më shumë. Kuptohet pra që kemi  të bëjmë tashmë me një kompani, e cila ka një aktivitet që po njeh vetëm rritje, ndryshe nga shumë kompani të tjera, të cilat kanë luhatje nga viti në vit.

E themeluar në vitin 2006, për “Albanian Herb” këto 15 vite kanë qenë periudhë zhvillimi dhe e forcimit të reputacionit në treg si një kompani e përgjegjshme, serioze, një kompani që ka bërë investimet e duhura dhe që ka krijuar marrëdhënie korrekte partnerët e saj. Është e qartë pra që kemi të bëjmë me një histori suksesi, por vetë “Albanian Herb” është edhe gjurma e suksesit të Kujtim Zeres, si një nga themeluesit e saj. Kur ai vendosi së bashku me kompaninë turke, Kutas, të themelojë këtë kompani, biznesmenë të tjerë kishin vite në treg. Madje shumë prej tyre të suportuar e të këshilluar prej Kujtim Zeres. Pasi përvoja e tij e madhe në një ish ndërmarrje të tregtisë së jashtme,ku ishte marrë kryesisht me bimët mjekësore i kishin dhënë Zeres kredencialet e një njeriu të zotë e me eksperiencë në këtë sektor. Megjithatë, erdhi një moment, kur ai e ndjeu që puna më e mirë që mund të bënte ishte ngritja e një kompanie, me të cilën ai të ishte i lidhur pazgjithshmërisht. Duke vërtetuar kështu tezën se për biznes nuk është asnjëherë vonë. Duke treguar në këtë mënyrë, se për të qenë konkurues i denjë e serioz në treg, duhet të jesh së pari njeri i tillë. Kujtim Zere është sot 72 vjecar, por vazhdon të punojë pa ndërprerje në 7 ditë të javës. Vazhdon të kujdeset për kompaninë, tashmë të tij 100 për qind, me të njëjtën energji, sikurse edhe në momentet e para kur e krijoi atë e kur kishte ankthin e madh të shtrimit të rrugës së suksesit. Vazhdon të ketë partneritet me “letra të hapura” me njërën prej familjeve më të fuqishme të Izmirit, ku ka edhe tregun më të madh të produkteve të tij. Sepse, ndryshe nga kompanitë e tjetar të sektorit të bimëve mjekësore, “Albanian Herb” në pjesën dërrmuese të saj e ka të destinuar produktin e saj për në tregun turk.

Sherebela, rigoni dhe trumza janë tre nga produktet bazë të kompanisë “Albanian Herb”, pavarësisht se gama është më e gjërë se kaq. Kurse kohët e fundit, ajo i ka dhënë vëmëndje më të madhe edhe duhanit, duke i rritur sasitë e eksportuara. A e ndjen veten të realizuar e të suksesshëm realisht në këtë biznes, Kujtim Zeere? Pa asnjë dyshim që po. Deri në vitin 1998 ishte një nëpunës i devotshëm publik që përpiqej të mbronte interesat e tij. Dhe nëse nuk do të kishte patur besimin e madh në aftësitë e tij, në eksperiencën e krijuar, një njohjen e mirë të kësaj pune që bën, fare mirë mund të ishte një i tradhëtuar e i zhgënjyer, sikurse kanë rezultuar shumë të tillë. Që nuk janë përshtatur dot me rrethanat e reja. Që nuk kanë mundur të ndërtojnë një jetë të re dinjitoze të kushtet e një sistemi të ri ekonomik. Mirëpo Kujtimi arriti që në mënyrë graduale të ndërtojë një mënyrë të re pune e jete. Ndërtoi një ëndërr: të kishte një punë të tijën, një kompani të tijën. U fokusua tek ky qëllim dhe ja ku është sot “Albania Herb”.  Një realitet i rëndësishëm në sektorin e grumbullimit të bimëve mjekësore. Një kompani që së shpejti do të ketë ambientet e saj të punës e të përpunimit, me mbi 3000 metra katror. Një kompani me mbi 60 të punësuar, por cka është më e rëndësishme, një kompani me impact të madh social, në saj të marrëdhënieve të kontraktimit që ajo ka me rreth 1000 fermerë, kryesisht në zonën e Belshit. “Nuk mund të ketë shtet të zhvilluar, pa bujqësi të zhvilluar”-i pëlqen të përsërisë vazhdimisht Kujtim Zeres. Një teori antitezë kjo me atë të kohës së socializmit shqiptar kur thuhej “nuk mund të ketë shtet të zhvilluar pa industrializim”.  Kjo duket edhe njësia kryesore matëse e lumturisë së tij për suksesin e arritur. Jo paratë personale, por rritja e ndikimit pozitiv në ekonominë e të tjerëve. Në ekonominë e Shqipërisë.

Të nderuar lexues!

Ja ku kaloi edhe një vit dhe ne po paraqitemi sërish përpara jush me Botimin e ri, “Biznesi Shqiptar: Më të Mirët 2021”. E kemi kthyer këtë “takim” të përvitshëm në traditë dhe cdo vit që kalon vetëm sa e përforcon këtë traditë, vetëm sa konsolidon akoma më shumë këtë rrugë të nisur në vitin tashmë të largët, 2004. E për ta vazhduar përgjatë 18 viteve, me synimin dhe shpresën që ky rrugëtim do të zgjasë sa më shumë. Nuk kemi pse ta fshehim kënaqësinë tonë kur konstatojmë se ai vision mbi të cilin e konceptua ky Botim Kombëtar është tashmë plotësisht i përmbushur në raport me qëllimet dhe pritshmëritë që i vumë vetes. Biznesi është motori i zhvillimit të një vendi, ndaj do të ishte pa kuptim që këta aktorë me peshë, këta dizejnatorë të ekonomisë shqiptarë, historitë e suksesit të ndërtuara prej tyre të mbeteshin të patreguara. Ndaj dhe e ndërmorëm këtë hap këtu e 18 vite më parë. Sepse sikurse thotë Ëarren Buffet “sot është dikush që rri në hije, sepse dikush tjetër mbolli aty një pemë”. Dhe na vjen mirë që kemi krijuar një model të ndjekur edhe nga media të tjera, na vjen mirë që kemi “imponuar” një mënyrë arsyetimi e gjykimi pozitiv të këtyre “kalorësve të zhvillimit”.

Viti 2020 ishte një vit i vështirë për të gjithë. I vështirë ishte edhe për biznesin shqiptar, pasi pandemia e Covid 19 vështirësoi proceset e punës, provokoi kosto shtesë për masat që duhet të merreshin për përballimin e pasojave të pandemisë, prishi marrëdhëniet kontraktuale në biznese të caktuara. Por ndërkohë, për disa biznese të tjera, pandemia ofroi konjukturë të favorshme, dukei bërë produktet dhe shërbimet e tyre më të kërkuara në kushtet e reja që u krijuan. Pra ishte një situatë që pati mallkuesit e saj, por edhe “brohoritësit”.

Pandemia është edhe faktori kryesor me të cilën shpjegohet edhe fakti pse 200 kompanitë më të mëdha patën një rënie prej 8 për qind në volumin e përgjithshëm të xhiros së realizuar prej tyre. Sepse gjatë vitit 2020, që ishte edhe viti i bllokimit total për të patën 3 muaj, 200 më të mëdhenjtë e biznesit shqiptar realizuan një xhiro prej 7.9 miliardë euro, ndërkohë që në vitin paraardhës xhiro ishte 8.6 miliardë euro.

Një qind kompanitë më të mëdha punësuese arritën të punësojnë rreth 73 mijë vetë.

Edhe sa i takon fitimit të realizuar nga 200 kompanitë më të suksesshme, ai ishte në nivele të përafërta me atë të vitit paraardhës, por sidoqoftë i ndikuar nga pandemia.

Botimi Kombëtar “Biznesi Shqiptar: Më të Mirët 2021” është një libër, në të cilin në mënyrë figurative, mund të themi se përmblidhet e gjithë veprimtaria e biznesit shqiptar gjatë një viti. Në të ka të dhëna për kompani të ndryshme shqiptare, performancat që ata kanë regjistruar, faktoret qe kane ndikuar, dinamikat e aktivitetit të tyre krahasuar me vitin paraardhës. Ka ndarje sektoriale që tregojnë hierarkitë sipas sektorëve të ndryshëm. Ka të dhëna performance edhe nga bizneset rajonale, nga vende të tilla si Maqedonia, Slovenia, Serbia, Kroacia, Bosnje Hercegovina, cka vlen për të bërë edhe krahasime  sipas sektorëve dhe natyrës së aktivitetit.

Mbetet akoma një objektiv i papërmbushur nga ne, që krahas vendeve të rajonit, të sigurojmë edhe të dhëna nga biznesi i Kosovës, në mënyrë që tabloja e biznesit rajonal të jetë e plotë. Por fatkeqësisht kjo ka qenë deri tani e pamundur për arsye të parasyeshme.

Si zakonisht, një falenderim i përzemërt për drejtuesit e atyre institucioneve shtetërore, të cilët, na kanë ndihmuar në realizimin e këtij Botimi.

Shpëtim Luku

Qendra Shqiptare për Gazetari Investigative

Kush ka menduar se pandemia e Covid 19 ishte një shans i artë për kompanitë që kanë natyrë aktiviteti shërbimin mjekësor mund të ketë patur të drejtë, por jo për Spitalin Amerikan.

Kush ka menduar se gjatë vitit 2020, pandemia i ka sjellë Spitalit Amerikan një konjukturë të favorshme, e ka patur gabim.

Kush ka menduar e gjykuar nga lajmet që vinin e shkonin në veshin e secilit në trajtë impresioni habitor për cmimin e një nate qëndrimi në këtë spital, e ka patur gabim.

Kush ka gjykuar nga fakti se në kohë të caktuara Spitali Amerikan, duke mos patur asnjë shtrat të lirë  ai ka “grirë” para, e ka patur gabim.

Kush mendon se Spitali Amerikan e mirëpret një valë të re të Covid 19, pasi ajo i sjell më shumë punë e “lëndë të parë” për biznesin e saj, sërish e ka gabim.

Pasi e vërteta është se edhe për Spitalin Amerikan viti 2020 figuroi një vit vështirësish të lidhura me Covid 19, e për rrjedhojë, rezultati financiar i saj në fund të vitit ishte negativ. Spitali Amerikan e ka mbyllur vitin 2020 me humbje rreth 70 milionë lekë e pavarësisht  se për qytetarët ku mund të jetë një fakt i cuditshëm, ai është realitet. Sa i takon volumit të punës së kryer apo xhiros së realizuar ajo është rritur krahasuar me një vit më parë, pasi gjatë vitit 2020 aktiviteti i këtij institucioni shëndetësor privat arriti në 6 miliardë lekë. Kurse në vitin paraardhës ai ishte 5.3 miliardë lekë. Mirëpo 9 mijë ndërhyrjet kirurgjikale, 7 mijë trajtimet mjekësore apo 80 mijë seancat e dializës që ky spital ka realizuar gjatë një viti ishin të pamjaftueshme për ta nxjerrë atë qoftë edhe me një euro plus.

Me humbjen e realizuar gjatë vitit 2020, Spitali Amerikan pason humbjen e shënuar edhe gjatë vitit 2019, ky ai regjistroi një deficit prej 55 milionë lekësh.

Kryerja i investimeve shtesë për blerjen e paisjeve, të cilat rrisin standartet e shërbimit shëndetësor, si dhe i atyre investimeve të nevojshme për të përballuar pandeminë e Covid 19 konsiderohen si një ndër shkaqet kryesore pse shpenzimet e Spitalit Amerikan janë më të mëdha se të ardhurat. Ky duket se është edhe shpjegimi pse ndërsa të ardhurat rriten, edhe shpenzimet rriten, duke i tejkaluar ato. Por ajo që është më e rëndësishme ka të bëjë me mesazhin kryesor që përcjell veprimtaria e Spitalit Amerikan. Në dallim nga perceptimi i publikut, biznesi në shëndetësi, në formën e shërbimit spitalor privat, nuk qenka një aktivitet fort i lehtë. Nuk qenka një biznes shumë i lakmueshëm. Pasi edhe edhe spitali tjetër, ish- Hygeia, të cilin Spitali Amerikan e ka bërë pronë të tij, por që funksionon si njësi më vete, del me humbje. Rritja e standarteve të shërbimit, duke reduktuar nevojën e daljes së qytetarëve jashtë vendit për efekt kurimi, si dhe turizmi shëndetësor duket se është objektivi kryesor që do të bëjë të mundur avancimin dhe zhvillimin e mëtejshëm të Spitalit Amerikan si biznes dhe institucion kujdesi shëndetësor.

Kompania e njohur e sektorit bujqësor, AgroKoni po përjeton një stinë të “nxehtë” eksporti. Vetëm në dy muaj janë qindra kamionë, të cilët kanë bërë itenerarin nga magazinat frigoriferike të kësaj kompanie deri në tregje europiane, duke cuar kështu në këto tregje sasi të konsiderueshme shalqini. Rreth 700 mijë euro është vlera e eksportit të kësaj kompanie në një kohë më të shkurtër se dy mujore, cka përbën ndoshta edhe rezultatin më të mirë të kësaj kompanie, që nga momenti kur kjo kompani ka filluar eksportin. Dy janë karakteristikat e kompanisë AgroKoni sa i takon eksportit. Të dyja karakteristikat janë edhe si një lloj specializimi që ajo i ka dhënë vetes apo më mirë te themi një lloj identiteti dhe origjinaliteti i saj në këtë aktivitet. E para, është numri i kufizuar i produkteve në eksport. Ndryshe nga mjaft kompani të tjera me këtë natyrë aktiviteti, që cojnë cdo produkt bujqësor për eksport, AgroKoni ka preferuar dhe është vetëmjaftuar vetëm me dy produkte: shalqinin dhe lakrën pranverore.

Dhe e dyta ka të bëjë me tregun e eksportit. AgroKoni nuk ka tentuar të zgjerohet nëpër tregje të ndryshme europiane, por ka synuar të eksploroje  më tej në tregun lituanez. Aty ku i ka fillimet e tij, aty ku po konsolidohet eksporti i tij dhe ku tentohet edhe avancimi i mëtejshëm. Sepse drejtuesi i AgroKoni-t e di mirë që cdo tentim për zgjerim tregjesh nuk është gjë tjetër vecse ndryshim structure eksporti. Pra, atë kuotë eksporti që do marrë një kompani eksportuese shqiptare në një treg të ri për të, do e humbasë një kompani tjetër shqiptarë që ka operuar në këtë treg më parë.

Arsyeja pse AgroKoni është mjaftuar vetëm me eksportin e dy produkteve lidhet, përvec të tjerash, edhe me mënyrën se si bashkëpunon kjo kompani me fermerët e ndryshëm, bashkëpunim ky që fillon me furnizimin dhe përdorimin e fidanëve të prodhuar nga kompania, asistenca gjatë prodhimit e më pas, tërheqja e produktit të gatshëm të fermerëve për eksport. Duke vepruar në këtë mënyrë, rriten shumë shanset që cilësia e produktit të jetë e lartë, cka është edhe indikatori kryesor për të qenë  pranueshëm e i suksesshem në tregjet rigoroze europiane. Është një metodë pune që po verifikohet gjithnjë e më shumë e suksesshme dhe fakti që vetëm në 1 muaj e gjysëm AgroKoni ka dërguar në eksport rreth 700 mijë euro produkt ose rreth 3500 ton është edhe dëshmia më e mirë për këtë.

AgroKoni është një kompani e njohur shqiptare me profil bujqësor, aktiviteti i së cilës përfshin kultivim fidanash të ndryshëm, grumbullim dhe shitje produktesh bujqësore, si dhe eksportin e një sasi të konsiderueshme të tyre. Roli i kësaj kompanie si katalizator zhvillimi në bujqësinë shqiptare është i madh, pasi kjo kompani, në bashkëpunim me kompani të mirënjohura ndërkombëtare, në bashkëveprim me kompani lider botërorë në bujqësi ka futur teknologji të reja, që vetëm përmirësojnë cilësinë e produkteve bujqësore shqiptare.