Month: October 2017

Disa shembuj suksesi dhe “receta” që japin ato

Shpëtim Luku

Në Shqipëri, si rrjedhojë e polarizimit të skajshëm social ka një kategori njerëzish që kanë shuma kolosale parash. Këta janë edhe biznesmenë realë, por edhe investitorë potencialë. Edhe në këto caste që shkruajmë këto rrjeshta shumë prej tyre janë duke bërë plane biznesi, projekte. Sepse e tillë është dinamika e jetës.Mirëpo për shkak të ngurtësisë në të menduar dhe kokëfortësisë në të vepruar, shumë nga këto plane biznesi adresohen ne sektorë të tillë, të cilët janë të bombarduar me investime. Në rastin më të mirë të mundshëm, këta kandidat investitorë mund të sigurojnë sukses, por ama suksesi i tyre do të “varrosë” dikë tjetër të sektorit. Në këtë kuptim, këto lloj investimesh nuk kanë asnjë vlerë nga pikepamja zhvilluese e vendit. Psh, mund të ndërtosh një qendër shumë të bukur tregtare, por ajo nuk është e dobishme për vendin, kur kujton se edhe kaq sa ka janë mbi dyfishi i sipërfaqes që mund të suportojë ekonomia e brishte shqiptare.  Mund të ndërtosh zona rezidenciale nëpër asete turistike të vendit, por ata ka shumë rrezik të kthehen thjesht privatizim i këtyre aseteve. Si mund të veprohet atëhere? Si të bëjmë të mundur eleminimin e kontradiktës mes mundësive për të investuar dhe identifikimin e saktë të fushës ku të investohet, në mënyrë që edhe investimi të ketë vlerë për të gjithë vendin? Recetën më të mirë për këtë qëllim e japin disa sipërmarrje në vend, të cilat nga mënyra si kanë vepruar kanë ndërtuar një model që ia vlen të imitohet e të masivizohet. Dhe kur të arrijë kjo ditë atëhere ekonomia shqiptare do të jetë vërtetë një ekonomi e fortë dhe shoqëria do të ketë hyrë në rrugën e prosperitetit real. KA Trading psh është një kompani që për shumëkënd nuk thotë asgje. Dhe me të drejtë, pasi produktet e kësaj kompanie nuk janë për tregun shqiptar. Nuk bën reklamë produkti dhe ska pse të bëjë, përderisa nuk ka tregun shqiptar në focus. Por ama ajo është një nga sipërmarrjet shqiptare, e cila ka zgjidhur problemin themelor që ka cdo sipërmarrje vendase: tregun. Pampersat “Neë Babe” për fëmijët apo edhe ato për njerëzit e moshuar te kësaj kompanie  shkojnë anëkend në botë, deri në Indonezinë e largët. Nëse për të tjerët është problem shitja, KA Trading ka problem vetëm prodhimin, të cilin e ka akoma të limituar, pasi tregun e shitjeve e ka pa limit. Mënyra si ka vepruar themeluesi i saj është tërësisht e ndryshme nga biznesmenët e tjerë shqiptarë. Sepse nuk është filluar me llogari e plane biznesi mbi tregun e vogël shqiptar, por kompania është ideuar e tillë që të prodhojë një product për të cilën kërkesa është botërore. Dhe aktualisht, i gjithë volumi i punës së kompanisë është në të njëjtën kohë edhe eksport.

Një rast tjetër i vlefshëm në funksion të argumentimit të kësaj teze është kompania ELKA. Është një kompani e madhe dhe e njohur prej publikut, pasi të tillë e kanë bërë produktet e shumta që tregton kjo kompania për tregun shqiptar. Mirëpo duke i ditur limitet e tregut të vogël shqiptar, ELKA ka arritur që të depërtojë në tregjet e vështira të importit më “Belino”-n , brandin e njohur të saj. Duke e cuar atë deri në supermarketet e Britanisë. Të bindur se eksporti është mundësia e vetme e rritjes së mëtejshme, por njëkohësisht edhe sfidë e vështirë, sukses i merituar, në planet e afërta të kompanisë është ndërtimi i një fabrike në Rumani me qëllim kapjen e një tregu të madh sikurse janë Polonia, Cekia, Rumania, Ukraina etj. Edhe kuotat e eksportit të kësaj kompanie nuk janë modeste, por përbëjnë një përqindje të mirë në raport me totalin e veprimtarisë.

Kid-Alb është një tjetër protagonist i mirë në eksport. Edhe pse tregu i brendshëm i ndërtimit duket se po lëviz nga dhënia e lejeve për disa projekte, sërish pika e fortë e kësaj kompanie mbetet eksporti. Nëse merr raportin e shitjeve në vend me eksportin në vitin 2016, ai është gati 50:50 cka do të thotë se tregu rajonal i Kosovës, Maqedonisë dhe Malit të Zi është  “barka e Noes” për tullat e kësaj kompanie gjatë kësaj periudhe të vështirë për ndërtimin si sektor.

Edhe Alumil Albania është një tjetër kompani e dalluar në eksport, me rreth 40 për qind të totalit të veprimtarisë së saj ose rreth 1 miliardë lekë eksporte gjatë 2016.

Prova se mund të jetë konkuruese në eksport ka dhënë edhe kompania e prodhimit të vezëve AIBA. Mirëpo, për fat të keq dhe për arsye që nuk varen aq shumë prej saj, ajo është e lejuar të bëjë vetëm eksport të tipit B. Pra vetëm eksport vezësh për industrinë përpunese, kurse si product tavoline akoma jo. Megjithatë, kompania duket se e ka fuqinë konkuruese dhe është ideuar për një treg më të madh se sa tregu shqiptar.

Në panoramën e biznesit shqiptar ka edhe ndonjë kompani tjetër që është e ndërtuar për më shumë se sa tregu shqiptar, por gjithsesi, kompani të tilla numurohen me gishtat e dorës. Ndaj, nëse dikush është bërë gati të investojë miliona, le të heqë nga koka ide të tilla biznesi si Qendra Tregtare, komplekse banimi, karburante, hidrocentrale etj etj, por  të mendojë të ndërtoje ndonjë kompani, kërkesa për produktin e së cilës është e pakufizuar. Pra të prodhojë me cilësi të lartë e me cmime konkuruese.  Të bëjë një markë të caktuar ‘made in Albania” e me të të cajë “murin” e eksportit. Kjo është sfida reale e biznesmenit shqiptar, kjo është lavdia reale e tij, kjo është sprova e vërtetë e tij. Që sigurisht është një sfidë edhe e vështirë shumë.

Ose një histori personale dhe një propozim për koncensionaret e makinave në Shqipëri

Shpetim Luku

Kushdo që është në pozitën e blerësit potencial të një makine padyshim që e ka të qartë panoramën e dhjetra dyshimeve, dilemave, pasigurive e kalkulimeve që  krijohet në një situatë të tillë. Sepse të blesh një makinë nuk është një veprim i lehtë, nuk është një vendim që mund të merret më pak minuta apo brenda pak orësh. Të blesh një makinë do të thotë të pushtohesh e të sqarosh mjaft dilema, tu japësh një e nga një përgjigje shumë pyetjeve. Të blesh makinë të re apo të përdorur?  Të blesh makinë gjermane, japoneze, koreane, italiane apo ndonjë markë tjetër? Të blesh Mercedes, Fiat, Ford, Hyundai, Skoda apo njërën nga dhjetra markat e tjera që gjenden në treg? Të blesh jashtë apo në tregun e brendshëm? Të blesh në privat apo kompani?

Pra mjaftojnë këto pyetje e shumë të tjera si këto për të kuptuar se procesi i blerjes së një makine nuk është fort i lehtë. Le ti marrim këto dilema me rradhë. Të blesh një makinë të re apo të përdorur është një cështje që zgjidhet nga buxheti që ka në dispozicion gjithsecili për të blerë një makinë. Sigurisht, ideale do të ishte marrja e një makine të re, por jo të gjithë e kanë këtë mundësi, ndaj shumica i drejtohet tregut sekondar të makinave. Ndërkohë, duke qenë se buxheti është në limite të caktuara, kjo do të thotë se nuk egziston luksi për të zgjedhur stemën. Aq me tepër që sot diferencat ndërmjet markave sa vijnë dhe reduktohen. Pra me një sasi të caktuar parash mund të marrësh në treg një automjet më të mirë të një marke jo me shumë “prestigj”, ndërkohë që këto para nuk do të mjaftonin për homologen e një marke tjetër, por disi më prestigjioze. Problemi kryesor është vendi i blerjes. Pra, do i drejtohesh tregut privat, të përbërë nga individë të palicensuar e të licensuar, nga persona pa besueshmëri e me besueshmëri, pa përgjegjësi kundrejt teje, marrëdhënia me të cilët përfundon në momentin e përpilimit të aktit të shitblerjes apo ndonjë kompanie të specializuar për këtë qëllim?

Shumekujt i ka rënë rasti të shkojë në tregjet e makinave të përdorura, ku ofrohen marka të ndryshme. Megjithëse makinat janë kryesisht të viteve 2003,2004,2004 pra 10-15 vjecare individët që i shesin ata pretendojnë për një kilometrazh që sjell habi. Thuajse të gjithë thonë që makina që ata shesin ka bërë 140 mijë apo 150 mijë kilometra. Kur ti e shfaq habinë justifikimi, nëpërmjet të cilit ata kërkojnë të të qetësojnë është se mjeti ka qenë në përdorimin e një plake apo gruaje të moshuar. Aq shumë është masivizuar ky justifikim sa tashmë ai është banalizuar dhe është kthyer në një ekspozues i manovrave që bëjnë individë të ndryshëm me kilometrazhin e përshkruar të makinës. Në këtë kuptim, blerja tek individët është një proces me risk, duke u shndërruar në një marrëdhënie jo korrekte e të ndershme. Duke u shndërruar në një lotari, ku produkti mund të të qëllojë i mirë apo i keq.Personalisht mendoj se rruga më e mirë për të siguruar një makinë të mirë e të përdorur është tek kompanitë që merren me tregtimin e makinave të reja, por që kanë filluar tashmë të krijojnë edhe tregun e makinave të përdorura. Më të avancuarat janë Porsche Albania nëpërmjet kompanisë së specializuar të saj Das WeltAuto dhe Auto Star Albania, të cilat janë shumë active në këtë treg. Në ambientet e tyre mund të gjesh oferta shumë të mira, aq më tepër që merr një produkt me garanci, një product, për të cilin mund të kesh të drejtën e kërkimit të llogarisë nëse ai nuk del sic duhet e sic ta kanë premtuar në momentin e shitblerjes. Të blesh një makinë të përdorur në koncensionare do të thotë që të kesh edhe të drejtën e pretendimit për reagim nga ana e shitësit sepse në këtë rast bëhet fjalë për autoritetin e një kompanie që dëshiron të ketë emër të mirë në treg. Prandaj, nisur edhe nga një histori personale do të rekomandoja vetëm marrëdhënie me kompani të tilla që tregtojnë makina të tilla. Ndërkohë, duhet theksuar se koncensionarët e makinave të reja mund të shfrytëzojnë akoma më mirë këtë segment tregu, duke krijuar stokun e makinave të përdorura prej makinave të reja të shitura prej tyre. Deri më tani kanë patur vështirësi, pasi i pengonte TVSH, të cilën duhet ta paguanin dy herë: edhe në rastin kur shisnin një makinë të re, por edhe kur këtë makinë e merrnin pas disa vitesh për ta rishitur si të përdorur. Mirëpo ndryshimet në ligjin e TVSH e kanë zhdukur këtë barrier biznesi, e cila akoma spo shfrytëzohet sic duhet për të krijuar avantazhin e duhur karshi individëve tregtarë të makinave. Por e ardhmja mbetet optimiste.