Month: December 2024

Me prodhimin masiv të makinave elektike, tregu botëror i makinave të reja është ristrukturuar në disa aspekte. Së pari, sa vjen e rritet pesha specifike qe zenë makinat elektrike karshi totalit të mjeteve gjithsej. Kështu, në nivel global, makinat elektrike përbëjnë rreth 18 për qind të totalit të makinave të reja,  një rritje nga 14 për qind në vitin 2022 në 18 për qind në vitin 2023. Parashikimet flasin që deri në fund të këtij viti, makinat elektrike të shitura të arrijnë në rreth 17 milionë njësi. Kjo rritje është vecanërisht e theksuar në Kinë, Europë dhe SHBA ku pjesa e makinave elektrike përbën respektivisht 45%, 24 % dhe 18 për qind të totalit. Ky trend i fuqishëm drejt elektrifikimit të transportit global, nxitur nga ulja e kostove të baterive, rregulloret e forta për emetimin e karbonit apo edhe stimujt, ka sjellë ndërkohë edhe ndryshimin e strukturës së mjeteve të prodhuara sipas vendeve

Kështu, për periudhën 11-mujore të vitit 2024, prodhimi global i automjeteve ka qenë në nivele të ngjashme me vitin 2023, me disa ndryshime rajonale të theksuara.

Kina mbetet lider global me rreth 28.3 milionë automjete të prodhuara, një rritje e lehtë prej 2.4% falë subvencioneve qeveritare për automjetet e reja dhe përmirësimeve të zinxhirëve të furnizimit.

Europa ka prodhuar rreth 17.4 milionë automjete, me një ulje prej 1.8% krahasuar me vitin 2023, për shkak të sfidave si grevat dhe problemet klimatike në disa vende.

Amerika Veriore (SHBA dhe Kanada) ka qëndruar relativisht e qëndrueshme, me një fokus të veçantë në uljen e stoqeve të tepërta.

India dhe rajonet e tjera të Azisë Jugore përjetuan një rënie në prodhim për shkak të ngopjes së tregut dhe eksportit të dobët.

Amerika Latine ka pasur rritje të prodhimit, veçanërisht në Brazil dhe Argjentinë, ku vëllimi është rritur mbi pritshmëritë.

Prodhimi global i automjeteve pritet të përfundojë  në rreth 89.4 milionë njësi për 2024, pak më i ulët krahasuar me 2023, si rezultat i stabilizimit të kërkesës dhe përmirësimit të inventarëve.

Edhe xhiroja totale nga shitjet e makinave të reja në nivel global në vitin 2024 pritet pothuajse në nivelet e vitit të mëparshëm, afërsisht 2.7-3 trilionë dollarë. Por që sigurisht që përfaqëson një rritje  krahasuar me disa vite më parë. Dhe kjo rritje është ndikuar nga rikuperimi ekonomik global, lehtësimi i zinxhirëve të furnizimit dhe rritja e kërkesës për automjete elektrike (EV) dhe hibride, të cilat kanë një kosto mesatarisht më të lartë sesa makinat me motor me djegie të brendshme.

SHPETIM LUKU

Avni Ponari irritohet së tepërmi teksa i kujton ndonjë rast kur dikujt i është djegur fabrika tërësisht apo pjesërisht dhe ajo rezulton e pasiguruar. Dhe irritimi i tij nuk ka të bëjë fare me faktin se ky biznes ishtë një klient potencial i munguar i tij apo i kompanive të tjera të sigurimeve. Sepse edhe me këto difekte të mëdha e problematika që ka tregu shqiptar i sigurimeve, sërish grupi SIGAL ku është themelues dhe drejtues Avni Ponari ecën shumë mirë. Rreth 150 milionë euro prime, mbi 2500 punonjës dhe agjentë sigurimesh në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoni, si dhe spektri i gjërë i sigurimeve tregon qartë stadin ku kanë arritur kompanitë e menaxhuara prej tij. Duke qenë ndër grupet më të mëdhenj ekonomike në Shqipëri. Por Avni Ponari “ngacmohet” në situata të tilla nisur nga botëkuptimi i tij prej profesionisti në fushën e sigurimeve, botëkuptim ky i krijuar nga një veprimtari më shumë se 30 vjecare në këtë treg. Ai e di mirë rolin e rëndësishëm të sigurimeve si mbrojtje ndaj humbjeve financiare, duke siguruar kompensim për dëmet nga fatkeqësitë natyrore si tërmete, përmbytje, zjarre apo edhe mbulimin e dëmeve nga aksidentet, vjedhjet apo akteve të vandalizmit. Ai  e njeh mirë rolin shumë të rëndësishëm të industrisë së sigurimeve në ofrimin e qetësisë mendore, nëpërmjet eleminimit të stresit financiar të përballimit të kostove të papritura. Ai e di aftësinë e industrisë siguruese për të mbrojtur bizneset dhe individët nga kriza financiare dhe për të ndihmuar në rikuperimin e shpejtë të humbjeve. Duke qenë kështu pjesë thelbësore e një planifikimi financiar afatgjatë. Ai di gjithashtu mirë rëndësinë e madhe që kanë sigurimet edhe për individin me të papriturat e jetës që i duhet të haset. Mirëpo realiteti shqiptar ofron me bujari të madhe raste kur bizneset vazhdojnë ta injorojnë për të keqen e tyre këtë funksion të rëndësishëm të sigurimeve.

“Kur është puna për ta mbushur tavolinën me verë Gaja Sperss Langhe Barolo( rreth 500-600 euro shishja) ata e bëjnë këtë me lehtësi, por për një siguracion ngurrojnë”- thotë Avni Ponari. Dhe e ka plotësisht të qartë se pse ndodh kjo sepse sapo e pyet për këtë ai përgjiget: kulturë, kulturë, kulturë. Pra është cështje e mungesës së kulturës siguruese, e mungesës së vetëdijes për ndikimin e madh pozitiv që ka industria siguruese në jetën e njerëzve dhe aktivitetin e bizneseve. Edhe pse operatorët e tregut i kanë adresuar bateritë e tyre të marketingut tek sensibilizimi për të papriturat e jetës, duket se ato nuk i trembin shumë shqiptarët përderisa një pjesë e madhe e atyre që mëndohen që kanë para e quajnë siguracionin “para të hedhur kot”. Por që në të vërtetë nuk është kot sepse përditë shfaqen raste kur njerëzit i bien kokës me grushte, kur nuk rehabilitojnë dot humbjet e tyre shumëmilionëshe, vetëm pse kanë ngurruar për të paguar një siguracion “qindarkash”. N.LL është një biznesmen i njohur, të cilit së fundmi iu dogj magazine e produktit të gatshëm dhe e lëndëve të para. Gjithcka do të ishte e lehtë për të për kompensimin e dëmit disa milionë eurosh, po qe se nuk do të vonohej rreth 40 ditë për të bërë siguracionin e radhës. 

A mos është mosbesimi kundrejt kompanive një nga arsyet pse shqiptarët ngurrojnë të sigurohen? Edhe kjo nuk duket se qëndron si arsye përderisa egzistojnë mjaft raste kur është dëshmuar konkretisht përfitimi nga marrëdhëniet e ndërtuara me to. Gjithkush e mban mend vjet zjarrin e fuqishëm që përfshiu kompaninë Deutche Color në Maminas, ku flakët përpinë gjithcka. Ishte një rast klasik për marrëdhënien i siguruar-sigurues, kur siguruesi nëpërmjet një  procedure të shpejtë, transparente bëri vlerësimet përkatëse dhe mori përgjegjësitë e tij që buronin nga kontrata, duke kompensuar 100 për qind dëmin.

Edhe në Kosovë pati një rast interesant, ku njëra nga kompanitë kryesore të saj, Viva Fresh pësoi një dëm të madh nga zjarri, por që për fatin e mirë të pronarëve të tyre ishte e siguruar tek Sigal Kosova. Dhe kompania e dëmtuar mori si dëmshpërblim financiar 4 milionë euro. Por akoma edhe më mirë duket rëndësia e konkretizuar e industrisë siguruese në rastin e tërmetit të fundit që goditi Shqipërinë, ku dëmet e paguara nga kompanitë për sigurimet vullnetare u rritën mbi 1000 për qind. Pra sado hipoteza të ngrejmë rreth faktorëve që bëjnë që shqiptarët të mos sigurohen, analiza përfundon tek evidentimi i dy të tillëve. Një numur të madh njerëzish pengohen nga buxheti familjar i pamjaftueshëm, pra për arsye disi objektive, ndërsa për një pjesë tjetër, që hyjnë tek grupi i atyre që kanë para është thjeshtë cështje e mungesës së kulturës përkatëse. Është cështje e mospërfilljes së rrezikut. Ose edhe cështje e vlerësimit të jetës sipas asaj shprehjes së famshme për të dëshmuar trimërinë se “shqiptari e ka vdekjen si me le”!

Edhe pse me njëfarë rënie krahasuar me një vit më parë, sërish, 52 milionë euro aktivitet,  realizuar nga kompania Larti, gjatë vitit 2023, mjaftuan që dy pronarët e saj, Astrit Isa dhe Luan Larti të renditen ndër biznesmenët më të mëdhenj të Shqipërisë. Është ky një status i fituar kohë më parë dhe i demonstruar e përforcuar vit pas viti, por sigurisht jo nga arsye rastësore apo fati. Por si rrjedhojë e vendimeve të shumta, në sensin e duhur dhe të marra  në kohën e duhur, të cilat bënë të mundur ngjitjen e kompanisë Larti sh.p.k në nivelet që është sot. Themelet e këtij biznesi të suksesshëm u hodhën që në vitin 1992, kohë kur Luan Larti, shkoi si shumë të tjerë emigrant në Greqi, por si pak të tjerë u kthye brenda një kohe të shkurtër, pasi, bashkë me Astrit Isa shihnin  mundësi më të mëdha në Shqipëri. Ishte pra ky momenti më i rëndësishëm, kur ata ndanë mëndjen për ndërtimin e perspektivës së tyre. Ishte ky vendimi më i rëndësishëm që i dha jetës së tyre këtë drejtim që ka edhe sot. Që i dha këtë aureole që kanë sot. Që i dha këtë profil që kanë sot.

Vendimi tjetër i rëndësishëm i Luan Lartit dhe Astrit Isa ishte kërkimi i progresit personal e familjar vetëm në fushën e biznesit. Nëse shumë shqiptarë në ato vite ishin të paqartë e konfuzë rreth të ardhmes së tyre, nëse shumë shqiptarë ranë në panik nga ndryshimi i sistemit, Luan Larti dhe Astrit Isa e kuptuan se kishte ardhur koha e një sistemi të ri ku përgjegjës për mirëqënien e individit ishte vetë individi. Ndaj dhe e drejtuan shikimin dhe energjinë e tyre vetëm në drejtim të ushtrimit të inciativës së lirë. Pas një prove me tregtimin e fruta perimeve, kuptuan se ky lloj aktiviteti kishte limite dhe ishte i pafuqishëm për të përmbushur ambiciet e tyre të mëdha. Ndaj, ndryshuan natyren e akivitetit të biznesit, duke u marrë me tregtimin e materialeve të ndërtimit dhe në vitin 1999 themeluar përfundimisht kompaninë Larti sh.p.k. Dhe vazhduan në këtë linjë. Duke përmbushur kështu atë shprehjen e Andreë Carnegie se “njerëzit që kanë pasur sukses janë ata që kanë zgjedhur një linjë dhe i përmbahen asaj”.

  Përkushtimi i madh në punë, shoqëruar ky me tregtimin e materialeve tepër cilësore, fryt  i bashkëpunimit me partnerë të mirënjohur bënë që tregu i Korcës në vecanti, por edhe ai i Juglindjes së vendit të ishte i vogël për kompaninë Larti. Ndërkohë që kompania kishte ndërtuar një mekanizën perfekt konkurues edhe për tregje të tjera në përtej Juglindjes. Ndaj, sot ajo paraqitet me dy pika kryesorë magazinimi dhe shpërndarje të produkteve që tregton. Njëra në Korcë e tjetra në Elbasan. Duke patur për moto kryesore furnizimin e tregut me produktet më cilësore e standartet bashkëkohore, Larti sh.p.k ia ka dalë mbanë që të jetë tashmë një kompani që nuk ka kufij në treg.

Por rritja e kompanisë nuk është projektuar e siguruar vetëm nga zgjerimi i tregut të shitjes së produkteve të tyre kryesisht hekur dhe material të tjera ndërtimi. Rritja është stimuluar edhe nga diversifikimi i aktivitetit të kompanisë ose më saktë shtimi i aktivitetit të saj, duke u futur edhe në procesin e ndërtimit të komplekseve të banimit apo edhe transportit të mallrave për llogari të të tretëve. Ndonëse është e vështirë të përcaktohet se sa për qind zë ndërtimi në aktivitetin e kësaj kompanie të mirënjohur, ajo që mund të thuhet me bindje është fakti se Larti sh.p.k ka aktualisht aktivitetin më të madh në ndërtim në qytetin e Korcës. Ka ndërtuar komplekset kryesore dhe më të bukura të banimit në qytetin juglindor. Në harmoni të plotë me fizionominë e këtij qyteti. Zgjerimi i natyrës së aktivitetit të kompanisë edhe me ndërtimin është një zhvillim sa i natyrshëm i kompanisë, aq edhe veprim i mencur i drejtuesve, pasi Korca nuk e ka përjetuar barbarinë e ndërtimeve pa rregull e pa standarte, sikundër ka ndodhur në qytetet dhe zonat e tjera të Shqipërisë. Ky “dizavantazh” i saj, si dhe fillimi i vonshëm e ndërtimeve të reja, ka krijuar mundësinë që gjërat të bëhen sic duhet dhe kompani të tilla me reputacion si Larti sh.p.k janë garancia më e mirë për këtë. Jo më kot, në zyrat e kësaj kompanie kërkesat apo propozimet për zhvillime pronash të ndryshme janë të shumta dhe që japin garanci për një perspektivë të qëndrueshme afatgjatë të kompanisë. Aktiviteti i ndërtimit është një nga segmentët e veprimtarisë që i krijon Larti-t dinamikën e duhur, pasi tregtimi i materialeve të ndërtimit ka krijuar prej vitesh stabilitetin e saj. Tashmë kompania është në fazën e fundit të përfundimit të një kompleksi prej 60 mijë metra katror dhe para saj shpaloset një tjetër projekt shumë i rëndësishëm për qytetin e Korcës. Ai i ndërtimit të një kompleksi të ri me sipërfaqe dyfish më të madhe nga ky që është në “metrat e fundit”. Me këtë projekt të ri, i cili garanton të paktën 10 vite punë në sektorin e ndërtimit për kompaninë, si dhe një tjetër në fushën e energjisë së rinovueshme mund të thuhet me siguri që perspektiva e kompanisë “Larti” sh.p.k është e garantuar. Kurse dy aksionerët e saj, Astrit Isa dhe Luan Larti, kurorëzojnë një partneritet afatgjatë e të pazakontë për mjedisin shqiptar, por të karakterizuar  nga përkushtimi e mirëkuptimi reciprok.

As edhe një minutë nuk u menduan zyrtarët bashkiakë të Librazhdit, kur atyre iu vendos përpara në tavolinë projekt-vendimi që bibliotekës së qytetit ti vihej emri “Sami Leka”. Propozimi i disa intelektualëve librazhdas, me iniciator kryesor, tashmë të ndjerin, Skënder Karriqi mori aprovimin e padiskutueshëm para dy viteve nga Bashkia e qytetit. Dhe kjo është mëse e kuptueshme. Me rreth 100 vepra të përkthyera gjatë jetës së tij jo të gjatë, mes të cilave “Kapitali”, “Ideologjia gjermane” apo “Lufta civile në Francë”, Sami Leka është një nga përkthyesit më të njohur shqiptarë, kryesisht i letërsisë filozofike, përkthimet e të cilit pasuruan këtë lloj literature në Shqipëri. Ndaj dhe ai përfaqëson një nga intelektualët më në zë të zonës së Librazhdit. Mirëpo, ndërsa merrte pjesë në ceremoninë përkatëse, djali i tij, biznesmeni i mirënjohur Luan Leka dalloi degradimin e thellë që kishte pësuar biblioteka e qytetit, e cila kishte humbur tërësisht funksinin e saj. Pra, nëse emri i Sami Lekës i bënte nder bibliotekës, gjendja në të cilën ndodhej biblioteka nuk i bënte aspak nder emrit të Sami Lekës. Dhe këtu mori rrugë një projekt i vecantë nga ana e biznesmenit. I vetëdijshëm për rolin që ka një bibliotekë të jetën  e komunitetit, i bindur për rëndësinë e saj si insitucion për ruajtjen dhe promovimin e kulturës locale, rritjen e nivelit të arsimimit dhe njohurive, promovimin e leximit dhe nxitjen e mendimit kritik, ai vendosi për një  rikonstruksion tërësor të saj. Dhe sikurse e ka zakon, që cdo punë që merr përsipër e bën me seriozitetin maksimal, edhe rikonstruksioni i bibliotekës së Librazhdit filloi dhe mbaroi brenda afateve të përcaktuara, duke pësuar një transformim rrënjësor. Por përfundimi i godinës ishte vetëm fillimi. Dhe gjëja më e lehtë për tu bërë. Sikur Luan Leka të ishte një person që nuk donte kokëcarje të tjera, atëhere ai do të mjaftohej vetëm me këtë sipërmarrje dhe do ta quante punën e tij të mbaruar. Mirëpo si një lider vizionar dhe qytetar i përgjegjshëm ai e dinte se një institucioni, i duhen kthyer edhe funksionet e tij që të ketë kuptim angazhimi me të. Dhe në rastin e bibliotekës së qytetit të Librazhdit problemi kryesor nuk ishte gjendje e mjerueshme fizike, por humbja e funksioneve të saj, braktisja nga lexuesit realë dhe potencialë të saj. Sot, në kushtet e zhvillimit të teknologjisë leximi është bërë një process i vështirë edhe duke patur kushte komode e jo më në rrethana aspak favorizuese. Ndaj, Luan Leka nuk e quajti pra të mbaruar punën vetëm me rikonstruksionin e ndërtesës së bibliotekës, por inicioi edhe një projekt tjetër, akoma më të rëndësishëm, për promovimin e leximit. Duke vendosur cmime të ndryshme për kritikën më të mirë letrare, për esenë më të mirë, për recensionin më të mirë, për poezinë më të mirë etj, me kushtin që librat e përdorur për këtë qëllim të ishin shfrytëzuar nga biblioteka “Sami Leka”. Përpara pak kohësh u mbyll edicioni i parë i këtij projekti që mendohet të vazhdojë në një periudhë afatgjatë. Ndoshta jo me përmbushje të plotë të pritshmërive, por sidoqoftë, me sinjale shumë të mira se projekti po funksionon mirë.

Si një njeri e biznesmen skrupuloz, Luan Leka mund të mos ketë marrë që në vitin e parë kënaqësinë e plotë që vjen nga objektivat e përcaktuar prej tij, por e ka provuar këtë kënaqësi në disa aspekte të tjera. Sepse ai ka ndërmarrë një hap të shkëlqyer me ndikim pozitiv si nga ana sociale  ashtu edhe  ekonomike. Iniciativa e tij tregon përgjegjësi shoqërore për të investuar në kapitalin intelektual të gjeneratave të ardhshme. Duke stimuluar leximin, sidomos tek të rinjtë ai krijon kushte për zhvillimin e aftësive kritike, analitike dhe kreative tek të rinjtë. Leximi është një nga mënyrat më efektive për të zgjeruar horizontet dhe për të pasuruar kulturën. Kjo iniciative e Luan Lekës mund të kontribuojë në përmirësimin e rezultateve arsimore, duke përgatitur një brez më të mirë përgatitur për tregun e punës dhe jetën në përgjithësi. Por ndërkohë, ajo mund të jetë edhe nismë frymëzuese edhe për biznese të tjera që të angazhohen në përgjegjësi sociale dhe të investojnë në projekte me impact afatgjatë. Kjo është edhe arsyeja kryesore se pse iu referuar këti shembulli në këtë shkrim.