Month: October 2019

Shpëtim Luku

Të 3 milionë shqiptarët rezultojnë se pijnë mesatarisht cdo vit secili sasi pijesh alkolike dhe rakije që maten me gramë.  Nuk është e rëndësishme të thuhet nëse kjo sasi konsumi është e madhe apo e vogël, por ajo që është më e rëndësishmja ka të bëjë me faktin nëse kjo sasi e deklaruar si biznes zyrtar në organet kompetente të shtetit është e vërtetë apo jo. Pra nëse ky është tregu real shqiptar i pijeve alkolike apo jo? Pasi pikëpyetjet që ngrihen dhe që e vënë në dyshim të thellë madhësinë e këtij tregu nuk lidhen me ndonjë statistikë të dhënë nga institucionet shtetërore rreth konsumit real, por me kryqëzimin e të dhënave të marra nga drejtime të ndryshme. Pra me të dhënat e Drejtorisë së Përgjithshme të Doganave dhe atyre të Drejtorisë së Përgjithshme të Tatimeve. Tek institucioni i parë sigurohen të dhëna që tregojnë importin e “lëndës së parë” për industrinë e pijeve alkolike, që është rrushi, kurse në të dytën, të dhëna që raportojnë konfigurimin e tregut mbi bazën e produktit të gatshëm. Dhe ja cfarë rezulton nga ky krahasim shifrash? Rezulton pra që sasia e konsumuar prej shqiptarëve të pijeve alkolike dhe rakisë matet me pak qindra gramë, ndërkohë që e vërteta është ndryshe. Sasia e konsumuar është shumë e shumë herë më e madhe, mirëpo këto produkte prodhohen e tregtohen në masën 95 për qind të tyre në mënyrë artizanale dhe ilegale. Janë bërë disa përpjekje nga ana i institucioneve shtetërore, nga ana e Ministrisë së Financave për të futur nën juridiksionin e administratës fiskale këta lloj prodhuesish, mirëpo përfundimisht duket se shteti ka ngritur duart lart, duke u dorëzuar përballë informalitetit të këtij sektori.

Një mal me rreziqe e kosto

Një biznes kaq delikat, që lidhet me sigurinë e jetës së njerëzve, nuk mund të jetë kurrsesi kaq i shpartalluar. Nëse është i tillë aktualisht, askush nuk mund të garantojë për “reaksionet” që shkakton  konsumi i produkteve të prodhuara në mënyrë ilegale. Ka shumë përvoja të hidhura ku konsumi i produkteve alkolike është bërë shkak i ngjarjeve tragjike, mirëpo nuk ka pse të pritet që patjetër duhet të ketë ngjarje ekstreme për të kthyer vëmëndjen e bërë kujdesin e duhur kundrejt këtij tregu. Nga ana tjetër, jo pak humbet edhe vetë buxheti i shtetit. Janë miliona dollarë, që përfaqësojnë paratë që ai duhet ti arkëtonte për llogari të tij, por që në fakt nuk i merr vetëm pse tregu funksionon në këtë mënyrë. Dhe nuk janë pak para po të kujtojmë se sikundër në tregun e pijeve alkolike, shuma të tilla humbasin edhe në tregje të tjera, cka bën që sasia e paarkëtuar të arrijë shumë të konsiderueshme, Nga ato për të cilat negociohet me vite me institucione ndërkombëtare.

Por të humbur janë edhe operatorët ligjorë të këtij tregu. Ata që  nga kjo mënyrë e pandershme konkurimi iu kthehet dizavantazh shumë të madh korrektesa fiskale. Ata që investimet e tyre i kanë realizuar mbi përfytyrimin e një ekonomie ligjore e të formalizuar. Ata që nëpër kantinat e fabrikat e tyre kanë dhjetra punëtore. Ata që nëpërmjet produkteve të marketuara janë përgjegjës para ligjit e konsumatorit. Pra, ata persona që normalisht kërkojnë avokatinë dhe bashkëpunimin e shtetit, por që deri tani këto nuk po duken.

Kantina e pijeve alkolike, “Aquila Liquori” është më e madhja në vend. Duke investuar në mënyrë të vazhdueshme për garantimin e produkteve cilësore dhe rritjen e kapaciteteve prodhuese, ajo ka mundur që jo vetëm të plotësojë nevojat e vendit, sikur ky sektor të ishte i formalizuar, por edhe më tej. Mirëpo, nëse sa i takon ecurisë së tregut të brendshëm, pritshmëritë e kompanisë nuk janë realizuar-nga faktorë që nuk varen prej saj-ajo e ka kompensuar këtë me eksportin. Nevoja për të siguruar tregje të reja ka bërë të mundur që “Aquila Liquori” të kthehet në një kompani protagoniste në eksport, duke prodhuar Whisky, Brandy dhe Gin për tregjet e Francës, Gjermanisë, Italisë, Britanisë dhe Kinës. Vetëm gjatë vitit 2018, eksportet e kësaj kompanie kapën kuotën e mbi 7 milionë eurove. Kontratat e lidhura në afatgjatë prej saj, i forcojnë ndjeshëm perspektivën kësaj kompanie, e shmangin atë nga varësia e një tregu që nuk ka asnjë rregull e nuk respekton asnjë ligj brenda territorit të Shqipërisë, por demonstron edhe një shembull se kur një kompani prodhon produkte cilësore dhe nëpërmjet tyre e ka aftësinë konkuruese edhe në tregjet ndërkombëtarë, atëhere ajo ndjehet mëse e sigurtë. Aj0 cfarë kanë realizuar pronarët e Aquila-s është një nga shembujt më të mirë që tregon rrugën që duhet të ndjekin pronarë të tjerë biznesesh, të cilët ankohen për madhësinë e tregut shqiptar. Pa eksport, ditë më të këqija do të vijnë.

Shpetim Luku

Rasti i kompanisë Kurum International është unik në realitetin e biznesit shqiptar. Jo më tepër sa i takon natyrës së aktivitetit në fushën e metalurgjisë, se sa ajo cfarë ngjau me këtë kompani, mënyra si u veprua dhe stadi ku ka arritur sot. Në  përceptimin e qytetarëve të zakonshëm, Kurum International mund të jetë një kompani e falimentuar. Sepse këtu mund të ketë mbetur “Ora” e tyre. Tek lajmet dhe buja që provokoi vendimi i para disa viteve i pronarit turk të Kurum-it për të shpallur falimentin. Ndonëse një veprim i tillë është mëse i zakonshëm në ekonomitë e vendeve të ndryshme, në Shqipëri falimentimi është baraz me dorëzim, është i barabartë me “vdekjen” e kompanisë apo një biznesi të caktuar. Kurse në rastin e Kurum-it, ish-drejtuesit turq patën arsye ekonomike dhe ligjore që e shpallën falimentin. Rruga që ndoqën ishte pikërisht ajo që parashikonte edhe ligji për kompani që ndodhen në situate të tilla, sikurse u ndodh Kurum-i. Patën gjithashtu edhe qëllimin për te ndryshuar formën e administrimit e menaxhimit të kompanisë, në mënyrë që asaj ti jepeshin shanset e ringjalljes. Kështu, ata shkuan në Gjykatë, ku parashtruan me transparencë, momentin e keq që po përjetonte kompania. Ndërkohë, Gjykata nga ana e saj, bëri veprimet që imponon procedura ligjore në të tilla situata dhe Kurum kaloi nën administrim të deleguar. Këtu fillon edhe ana më interesante e historisë. Brenda pak vitesh, nën këtë formë organizimi, Kurum filloi të përmirësojë performancën e tij, duke arritur jo vetëm nivelet më të mira, që nga viti 1998, vit kur edhe u themelua ajo, por të kapë castet kulmore. Pa asnjë lloj ngurimi mund të thuhet se viti 2018, ishte viti me performancën më të mirë të Kurum-it. Me një xhiro aktiviteti prej afro 30 miliardë lekë, Kompania ishte e 7-ta ndër kompanitë më të mëdha të Shqipërisë. Krahasuar me një vit më parë, regjistroi një rritje të ndjeshme të volumeve të prodhimit dhe shitjes së produkteve të saj. Jo vetëm nga ana sasiore, por edhe sa i takon rentabilitetit, përmirësimi ishte i ndjeshëm. Sepse për vitin 2018, Kurum regjistroi një fitim prej 1.3 miliardë lekësh, një fitim ky i paarritur më parë prej saj.

Edhe sa i takon këtij treguesi, kompania u rendit në “katet” e para të renditjes sipas fitimit, konkretisht në vendin e 18. I krahasuar me fitimin prej 320 milionë lekësh, arritur një vit më parë, duket qartë pra ndryshimi dhe përmirësimi në vitin 2018.

Si një kompani, e cila prodhon produkte, të cilat shfrytëzohen për sektorin e ndërtimit, atëhere është e kuptueshme se veprimtaria e tij duhet të ndikohej patjetër prej tkurrjes së ndërtimit. Kërksesa e brendshme konsumatore ka rënë. Por Kurum, si edhe disa kompani të tjera shqiptare e kanë celësin e përmirësimit të performancës së tyre tek eksporti.

Këtu ka buruar fuqia e Kurum-it, këtu është edhe bazamenti i veprimtarisë së tij. Sepse po të ishte vetëm për tregun shqiptar, Kurum duhet të punonte me 20-30 për qind të kapacitetit të tij. Mirëpo sasi shumë të mëdha të prodhimeve të tij janë destinuar në eksport. Me rreth 20 miliardë lekë eksporte gjatë vitit 2018, Kurum ishte eksportuesi numur 2, pas kompanisë koncensionare të naftës, Bankers Petroleum. Sasitë e eksportit janë rritur ndjeshëm edhe krahasuar me një vit më parë, cka do të thotë se kjo është pika më e fortë e saj. Kjo mund të ketë ardhur mbase edhe nga përmirësimi i konjukturave ndërkombëtare të produkteve të hekurit, por e rëndësishme është pra, që Kurum International ka patur një vit shumë të mirë.

Po kështu, Kurum jo vetëm që ka rikthyer në punë pjesën më të madhe të punonjësve të saj, rreth 500 vetë, por edhe e rriti në 522, vitin 2018, gjë që tregon se përmirësimi i veprimtarisë së saj, po sjell edhe forcimin e impaktit social të saj. Vjet thamë se nëse ajo arrin të përformojë edhe në vitet në vazhdim në këto nivele, atëhere nga ana e drejtuesve aktualë të kompanisë është përllogaritur që në një hark kohor prej 7 vitesh të gjitha detyrimet do të jenë përmbyllur. Kjo bëhet akoma më e sigurtë, po qe se përmirësimi i veprimtarisë së Kurum nga njëri vit në tjetrin bëhet me këto ritme. Nëse deri tani mund të thuhet se Kurum është i “falimentuari” i ringjallur, shumë shpejt ai do përcaktohet si i “falimentuari”, i shëruar plotësisht. Sepse ai ka rifituar shkëlqimin e dikurshëm

Shpetim Luku

Edhe pse kanë kaluar mbi 25 vite, Luca Busi, sot President i kompanisë Coca-Cola Bottlling Shqipëria”, e mban mend mirë momentin, kur nëna e tij Znj.Cristina Busi Ferruzzi dhe xhaxhai i tij, Franco, u mblodhën të gjithë së bashku për të diskutuar e për të marrë një vendim të rëndësishëm. I ishte dhënë e drejta e investimit dhe veprimit në Shqipëri për të përfaqësuar shumëkombëshen e mirënjohur “Coca-Cola”, në vendin më të varfër të Europës, i cili kishte shumë pak kohë që kishte dalë nga diktatura dhe izolimi. Dhe vendimin për ta konkretizuar këtë propozim e morën brenda një kohe të shkurtër. Siç kujton sot, Luca Busi, atëhere vetëm 22 vjec, “ne u mblodhem të 3, nëna ime Cristina Busi Ferruzzi, xhaxhai Franco Busi dhe unë dhe pas një diskutimi të shkurtër konkluduam se ajo që duhet të bëjmë është të realizojmë investimin”. Dhe kështu, falë investimit të familjes Busi, “Coca-Cola Bottling Shqipëria” u bë një ndër investimet e para të huaja, pas 50 vitesh izolim, hapin e së cilës do ta ndiqnin më pas edhe të tjerë.  “Coca-Cola” u bë pionierja e investimeve të huaja në Shqipëri dhe përçuesja e mesazhit se Shqipëria përbën një ambient të mirë për të investuar. U ndërtua në 83 ditë, kundrejt një investimi prej 12 milionë dollarësh dhe kishte rreth 20 punonjës. Ndërkohë që investime të tjera të konsiderueshme janë bërë në mënyrë sistematike, duke e kaluar shifrën e mbi 50 milionë eurove në total.

Për Drejtuesit e kompanisë “Coca-Cola Bottling Shqipëria” Sh.p.k., çdo vit është një angazhim, drejt një sfide tjetër, më të madhe, më me shumë përgjegjësi. Çdo vit planifikohen inovacione për tregun duke i ofruar kështu më shumë zhvillim për vendin, më shumë bashkëpunime me partnerë lokal, më shumë mundësi për konsumatorët, e pa dyshim, më shumë suksese për kompaninë.

Gjate vitit 2018, drejtuesve te “Coca- Cola”-s iu permiresua ndjeshem humori. Dhe me shumë të drejtë. Sepse u mendua se viti 2017 do të ishte edhe viti më i mirë në jetën 25 vjecare të kompanisë në Shqipëri, pasi volumi i aktivitetit të saj ishte më i madhi i regjistruar ndonjëherë. Por me sa duket, “Coca Cola Bottling Shqipëria”  ka hyrë tashmë në një fazë të re rritjeje dhe këtë e dëshmon më së miri ecuria gjatë vitit 2018. Sepse tashmë është e drejtë dhe e saktë të thuhet se përfomanca e realizuar gjatë vitit 2018 ishte më e mira e realizuar ndonjëherë më parë nga kjo kompani. Me mbi 3.9 miliardë lekë xhiro e realizuar, kjo kompani arriti të tejkaloi rekordin e saj personal të një viti më parë, duke shënuar një rritje prej afro 9 për qind. Dhe duke u renditur kështu në vendin e 66 ndër kompanitë më të mëdha të Shqipërisë për vitin 2018.  Por ajo që përligj plotësisht kënaqësinë dhe krenarinë e të gjithë personave që e kanë lidhur aktivitetin e tyre jetësor e profesional me “Coca Cola Bottling Shqipëria” është përmirësimi i ndjeshëm i performancës sa i takon fitimit të realizuar. Me mbi 589 milionë lekë fitim të siguruar gjatë vitit të shkuar, “Coca Cola Bottling Shqipëria” arriti të renditet në vendin e 42 ndër kompanitë më të suksesshme të vendit tonë. Ajo cka është më e rendësishme pra, lidhet me faktin se krahasuar me një vit më parë, ky tregues shumë domethënës i efektivitetit të një kompanie paraqitet mjaft i përmirësuar, me një rritje prej afro 28 për qind. Xhiro dhe fitimi i realizuar gjatë vitit 2018, janë dy tregues sinjifikativë që  “saldojnë” faktin se “Coca Cola Bottling Shqipëria” vazhdon të shkruajë cdo vit kapitujt e një historie suksesi të saj. Një histori suksesi që ka nisur në vitin, tashmë të largët 1994, kur ajo ishte një nga pionierët e parë të investimeve të huaja në Shqipëri. Dhe cdo sukses i arritur ka shpjegimin e tij, ka faktorët që kanë përcaktuar atë, ka celësin e tij. Dhe këtë e shpjegon më së miri Presidenti i “Coca Cola Bottling Shqipëria”, Luca Busi, i cili thotë se “faktorët e rritjes së vazhdueshme kanë qenë risitë në paketat innovative në shijet e ndryshme të Coca Cola Zero si dhe linjës së pijës Fanta, gjithashtu rezultatet e shkëlqyera të linjës së plotë të lëngjeve “Cappy” dhe suksesi i të gjitha formateve “të vogla” nga formati 0.5 Litra PET në ato akoma më të vogla”.

Shihet qartë pra, nga ajo që thotë z. Busi, se veprimtaria e “Coca-Cola”-s në Shqipëri është në një modifikim dhe  përmirësim të vazhdueshëm, duke iu përshtatur në mënyrë koherente kërkesave të klientit.

Më tej z. Busi vazhdon shpjegimin e tij, duke i referuar faktorëve të tjerë, që sipas tij janë “temperaturat e sezonit, cka i kanë bërë akoma më të kërkuara produktet e “Coca Cola”-s, rritja e niveli të zhvillimit tustik dhe prurjet e mëdha të turistëve dhe vizitorëve në Shqipëri”.

Është e vërtetë se rritja e numrit të turistëve është në vetëvete shtim i tregut potencial konsumator, por  në rastin e “Coca Cola”-s ata kthehen në kosumatorë realë, pasi bëhet fjalë për një kategori njerëzish të mësuar e ambientuar me shijen dhe cilësinë e produkteve të një shoqërie shumëkombeshë, që funksionon anekënd globit.

Luca Busi nuk harron të evidentojë si një nga faktorët kryesorë të suksesit të kompanisë që drejton “punën e shkëlqyer të organizatës për shpërndarjen e produkteve në treg dhe ekzekutimin e Planeve”, ndërkohë që jo më pak e rëndësishme për të është edhe  realizimi i punëve me shumë shumë “zemër” e pasion, që vetëm ne të “Coca Cola”-s e kemi e që bëjmë diferencë të madhe-thotë ai.

Por duke qenë se përmirësimi më i madh i aktivitetit të Coca Cola”s në Shqipëri ka ardhur në treguesit e efektivitetit, Luca Busi nënvizon faktin se i është kushtuar shumë rëndësi dhe vëmëndje balancës së kostove, cfarë ka sjellë që rentabiliteti i kompanisë të rritet më tej.

Por a e ka arritur “Coca -Cola Bottling Shqipëria” kulmin e saj në Shqipëri?

Viti 2019 do të jetë akoma më i mirë për kompaninë dhe Luca Busi është shumë i bindur për këtë sepse, sic thotë ai, “më mjaftojnë vetëm shifrat e 7 mujorit për të konkluduar që do kemi performancë më të mirë se sa ai i 2018”. Dhe optimizmi dhe realizmi i tij shkon në sens të kundërt me atë të mjaft biznesmenëve të tjerë shqiptarë, të cilët nuk parashikojnë “kohë të mirë” për biznesin e tyre, si rrjedhojë e “ikjes së njerëzve, zvogëlimit të tregut konsumator” etj etj. Kurse për Luca Busin dhe kompaninë që drejton duket se do të ketë vetëm ditë me diell, vetëm plane rritjeje, shtim i vëmëndjes edhe në eksport e për rrjedhojë vazhdimësi suksesi.